Bohater cyklu powieści Marka Twaina, w skład którego wchodzą Przygody Tomka Sawyera, Przygody Hucka, Tomek Sawyer za granicą oraz Tomek detektywem.
Dwunastoletni chłopak mieszkający na amerykańskiej prowincji wraz z kuzynką Mary, młodszym bratem Sidem i ciotką Polcią. Łobuz obdarzony ogromną wyobraźnią i inteligencją, zafascynowany opowie ściami o przygodach zbójców i piratów. Nauka nie jest jego mocną stroną, często wagaruje, podkrada łakocie ze spiżarki, podstępem próbuje wymigać się od pracy, szczerze nienawidzi kąpieli i noszenia odświętnych ubrań. Podkochuje się w Becky Thatcher, za którą ofiaruje się nawet przyjąć karę w szkole.
Uwielbia być w centrum zainteresowania, czy to dzięki sprytnej wymianie uczniowskich skarbów (haczyk do wędki, miętówka i kulka do gry) na kupony gwarantujące uroczyste otrzymanie Biblii w szkółce niedzielnej, czy dzięki tresowaniu chrząszcza podczas nabożeństwa. Przyjaźni się z Huckiem Finnem, z którym planuje nocną wyprawę na pobliski cmentarz, podczas niej właśnie staje się mimowolnym świadkiem morderstwa, a w toku dalszych wydarzeń przyczynia się do ujawnienia sprawcy.
Następnie postanawia zostać piratem i wraz z Huckiem i swym szkolnym przyjacielem Joe Harperem udaje się na pobliską wysepkę, gdzie chłopcy zakładają obóz, spędzają czas na kąpielach, zabawie, paleniu fajki i łowieniu ryb. Tymczasem rodziny chłopców oraz mieszkańcy miasteczka, po kilku dniach poszukiwań, uznają ich za zmarłych. "Piraci" uznają, że najbardziej widowiskowe będzie ujawnienie się podczas własnego pogrzebu co też czynią i oczywiście wywołują oczekiwany, piorunujący efekt.
Tomkowi jednak nie dość jest przygód - wraz z Huckiem postanawia szukać skarbów i przypadkowo wpada na ślad okrutnego Indianina Joego. Następnie gubi się wraz z ukochaną Becky w labiryncie pobliskich jaskiń, ale dzięki temu odkrywa ukrytą przez bandytę w jednej z pieczar skrzynkę z monetami i staje się bogaty.
W kolejnych częściach cyklu Tomek nie traci swej bujnej wyobraźni, dalej wymyśla nieprawdopodobne historie i stara się stylizować życie na wzór opowieści przygodowych, m.in. zmuszając uwięzionego Murzyna Jima do czynności charakterystycznych dla więźniów z czasów Ludwika XIV. Następnie odnajdujemy go w Afryce, gdzie znów zmaga się ze złoczyńcami i dzikimi zwierzętami oraz podziwia egipskie zabytki, a jako "detektyw", natrafiwszy na ślad ponurej i tragicznej tajemnicy, związanej z kradzieżą cennych brylantów, postanawia ją rozwikłać, choć sprawa okazuje się bardziej zagmatwana, niż mu się na początku zdawało.
Sugestywność obrazu i opisu przygód Tomka oraz jego przyjaciół wypływa z umiejętności ukazania typowo chłopięcego pojmowania świata. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, iż przygody Sawyera często przypominają losy samego Marka Twaina, który opisał swe dzieciństwo w Autobiografii.