Postać z powieści Fiodora DostojewskiegoBracia Karamazow.
Lokaj w domu Fiodora Karamazowa, nieślubny syn Lizawiety Smierdiaszczej (i Fiodora Karamazowa, jak się okaże), od narodzin miłosiernie wychowywany przez parę starych służących Fiodora Pawłowicza. W czasie rozgrywającej się między członkami rodziny dramatycznej akcji Smierdiakow ma dwadzieścia cztery lata, cierpi na epilepsję, a swoim sposobem bycia i kompleksami budzi uzasadnioną niechęć otoczenia.
On sam, pilny obserwator wydarzeń, darzy szczególnym zainteresowaniem ➞ Iwana Karamazowa (swego rówieśnika i - jak sądzi - przyrodniego brata), który imponuje mu wykształceniem, inteligencją i śmiałością myśli. Szczególne wrażenie wywołują w Smierdiakowie dwa elementy wypowiedzi Iwana: zdanie, że jeśli Boga nie ma, wszystko wolno, oraz przeświadczenie, że stary Karamazow padnie ofiarą morderstwa popełnionego przez syna (Iwan sądzi, że ojciec może do tego doprowadzić ➞ Dymitra Karamazowa).
Dziwną bierność młodego intelektualisty lokaj odczytuje jako aprobatę dla takiego rozwiązania. W tragiczną noc, w której Mitia szaleje ostatecznie sprowokowany przez Fiodora Karamazowa, a jego lubieżny ojciec oczekuje niecierpliwie wizyty Gruszeńki, którą chce sobie kupić sumą trzech tysięcy rubli, Smierdiakow zabija starca, zabiera pieniądze, a alibi zapewnia sobie przekonująco odegranymi ciężkimi przypadłościami po ataku epilepsji. W końcu wyznaje prawdę Iwanowi i przekazuje mu skradzione pieniądze.
Cyniczna postawa lokaja nie wzbudza jednak oczekiwanego uznania w młodym Karamazowie. Smierdiakow obciąża go więc całą moralną odpowiedzialnością za mord na ojcu, a następnie popełnia samobójstwo. Rolę Smierdiakowa w amerykańskiej ekranizacji z 1958 r. (reż. Richard Brooks) powierzono Albertowi Salmi, w rosyjskiej (reż. Iwan Pyriew, 1968 r.) grał ją Walentin Nikulin.