Tytułowy bohater powiastki filozoficznej Woltera Zadig, czyli Los.
Wielkiej dobroci, wysokiego urodzenia, uczciwy i zacny młody Babilończyk. Dzięki przymiotom swego charakteru, zamiast zyskiwać przyjaciół i szczęście, nieustannie popada w tarapaty. W nieudanych związkach z kobietami - Semirą, później Azorą - doświadczył, że pierwszy miesiąc małżeństwa jest... miesiącem miodu [la lune du miel - ‘miodowy miesiąc’], drugi zaś miesiącem piołunu. Niesłusznie posądzony o kradzież królewskiej suki i konia, staje przed sądem i udowadnia swą niewinność. Szuka szczęścia w filozofii i przyjaźni, jednak prędko spostrzega, że dysputy z uczonymi mogą być równie niebezpieczne, co przechadzka po lesie w czasie, gdy zgubił się królewski pies lub koń. Zadenuncjowany przez Zawistnego trafia przed oblicze królewskiej pary - tym razem obwiniony o zniewagę majestatu. Zadig ułożył wiersz chwalący mądrość władcy Babilonu, lecz uznał go za lichy i złamał tabliczkę, na której go napisał. Zawistny znalazł tylko połowę tabliczki, a z tekstu wynikało, że młodzieniec oskarża władcę o despotyzm i okrucieństwo. Gdy król pozna- je prawdę, uwalnia Zadiga i czyni go swym doradcą.
Jednak niedługo cieszy się łaską monarchy. Z wzajemnością kocha królową Astarte, co błyskawicznie spostrzegają dworacy. W porę ostrzeżony, ucieka przed królewskim gniewem i wy- rokiem śmierci do Egiptu. Zamiast zaznawać upragnionego spokoju, jest tu bohaterem kolejnych awantur, w które wplątuje się, jak zawsze, z powodu swych dobrych intencji. Broniąc kobiety przed brutalnym kochankiem, zabija go, czym ściąga na siebie oskarżenie, że zabił Egipcjanina tylko dlatego, by zabrać mu kobietę. Choć udaje mu się oczyścić z zarzutu, zostaje sprzedany na targu jako niewolnik. Jego pan, kupiec Setok, okazuje się być człowiekiem mądrym i prędko przekonuje się o nieprzeciętnych zdolnościach umysłu Zadiga. Dzięki młodemu Babilończykowi udaje mu się odzyskać pokaźny dług.
Zadig ocala też młodą wdowę Almonę od popełnienia sati (samospalenie) i nakłania kapłanów Bassory, by znieśli stare prawo nakazujące kobietom po śmierci męża dobrowolnie spłonąć na stosie. Kapłani postanowili ukarać Zadiga - zmiana ustaw pozbawiła ich prawa do przejmowania majątków po zmarłych. Oskarżyli Zadiga o bluźnierstwo i skazali na śmierć. Życie ocaliła mu wdzięczna Al- mona, podstępnie uzyskując od każdego z sędziów podpis unieważniający wyrok. Wysłany przez Setoka jako jego przedstawiciel trafia na wyspę Serenbid, na dwór króla Nabusana. Rozwiązuje problemy władcy z nieuczciwymi skarbnikami i pomaga znaleźć kobietę, która szczerze darzy króla uczuciem, czym naraża się na gniew wrogów Nabusana.
Zmuszony kolejny raz do ucieczki wędruje w kierunku Syrii. Spotyka po drodze rozbójnika Arbogada, od którego dowiaduje się o śmierci swego prześladowcy, króla Babilonu Moabdara, ale niczego o Astarte. Również napotkany nieszczęśliwy babiloński rybak, oszukany i okradziony przez Orkana, królewskiego ministra, nie umiał nic powiedzieć o losach królowej. Wreszcie przypadkiem napotyka na swej drodze swą ukochaną. Dowiaduje się od niej o losach królestwa i o tym, jak udało się jej uniknąć gniewu męża i ocalić życie. Wracają razem do Babilonu, skąd najeźdźcy zostali wygnani, a satrapa, książę Hirkanii, poległ w bitwie. Babilończycy oświadczają, że Astarte poślubi ten, kto zwycięży w turnieju zapaśniczym. Zadig pokonał wszystkich konkurentów, ale znów los spłatał mu figla - jego zbroję ukradł nocą Itobad.
Upokorzony przez pospólstwo, zrozpaczony Zadig, obwiniający Opatrzność za wszystkie swoje nieszczęścia, idzie nad brzeg Eufratu. Spotyka tam pustelnika. Godzi się udać z nim w drogę i nie dziwić niczemu, co ten uczyni, nawet gdyby wydawało mu się to szaleństwem. Pustelnik w dość osobliwy sposób pokazuje Zadigowi, jakie prawa rządzą światem. Za dobrą gościnę i nocleg pali dom swego dobroczyńcy, innego okrada, za złą gościnę zaś zostawia cenny podarek, wreszcie spycha w nurt rzeki młodego chłopca. Zdumiony Zadig dowiaduje się, że pustelnik jest aniołem Jefradem, który zstąpił na ziemię, by pokazać młodzieńcowi, że każde zdarzenie - nawet złe - ma swój głęboki sens.
Pod spalonym domem ukryty jest wielki skarb, a młody chłopiec, gdyby dalej żył, dokonałby okrutnej zbrodni i zabił swą ciotkę, a potem Zadiga. Ludzie źli [...] są zawsze nieszczęśliwi: służą na to, aby doświadczać małą liczbę sprawiedliwych będących na ziemi; nie ma zaś złego, z którego by się nie rodziło dobro. Wszystko, co jest na świecie, jest dziełem Najwyższej Istoty, zło prowadzi do dobra i uszlachetnia. Zadig wrócił do Babilonu, zwyciężył w konkursie zagadek, poślubił Astarte i odtąd sprawiedliwie wspólnie rządzili.
Wolter akcję powiastki przenosi do krajów Wschodu, w czasy starożytne, ze względów cenzuralnych. Dwory możnowładców Babilonu czy Persji to portret Francji doby upadku feudalizmu. Pod postacią uczonego Yebora z kolegium magów, jednego z oskarżycieli Zadiga, autor kreśli portret biskupa Jeana Françoisa Boyera, głównego krytyka poglądów Woltera. Sułtanka Sheraa, której Saadi dedykuje utwór, to nie kto inny jak pani de Pompadour. Francuska telewizja nakręciła serial Les Aventures de Zadig (reż. Claude-Jean Bonnardot, 1970, w tytułowej roli Gérard Depardieu) oraz film Zadig albo zagadki miłości (1981, reż. Jean-Paul Carrère, Zadiga grał Bernard Alane).