dawn. Górna Wolta
WARUNKI NATURALNE. Ukształtowanie pow. wyżynne, z niewysokimi wzniesieniami ostańcowymi, do wys. 749 m (Nakarou); klimat podrównikowy, na płn. suchy, na płd. wilgotny; średni roczny opad 895 mm (na płn. 500 mm, na płd. do 1200 mm); najchłodniej w grudniu i styczniu (ok. 23-25°C), najcieplej w kwietniu (30-35°C); pora deszczowa VII-IX, sucha XI-IV; w części płd. częste burze; rzeki gł. okresowe, najw. Czarna Wolta (950 km) i Kamoe, nadto wysychające na pół roku dopływy Nigru; roślinność sawannowa, na płd. bujna, o charakterze częściowo lesistym (baobaby, nere, drzewa masłowe, kapokowe, tamaryndowe); na płn. sucha i ciernista, z niewielkimi akacjami i palmą dum; świat zwierząt i roślin przetrzebiony; tylko na obszarach parków nar. i rezerwatów spotkać można słonie, bawoły, antylopy, lwy, gepardy, hieny.
LUDNOŚĆ. Skład etniczny mocno zróżnicowany, z przewagą ludów Wolty; najw. grupę stanowią Mossi 48%, Mande 8,8%, Fulani 8,3%, Lobi i Dagara 7%, Bobo 6,8%, Gurma 5%, Tauregowie 3%, łącznie ok. 160 grup etnicznych; ok. 5 tys. Francuzów; wysoka emigracja zarobkowa (ok. 2 mln obywateli B.F. przebywa stale na terenie Wybrzeża Kości Słoniowej i Ghany); ok. 60% ludności wyznaje rel. pierwotne, islam deklaruje ok. 30%, katolicyzm 9% (wg danych szacunkowych z początku lat 80.); gęstość zaludnienia 44 osoby/km2; miasta zamieszkuje 8% ludności; wysoki przyrost naturalny (2,6%); przeciętna dł. życia (jedna z najniższych w świecie): mężczyźni - 47 lat, kobiety - 48 lat; fatalny stan opieki zdrowotnej (w 1990 roku 1 lekarz na 57 tys. mieszk.); b. wysoki wskaźnik analfabetyzmu 82%.
USTRÓJ. Republika prezydencka od 1960, konstytucja z 1991; głową państwa prezydent (od 1987 kpt. Blaise Compaoré) wybierany w wyborach powszechnych na 7 lat (z prawem jednorazowej reelekcji); parlament 1-izbowy (Zgromadzenie Deputowanych Ludowych), 111 czł., kadencja 5-letnia; system władzy wielopartyjny; pod względem adm. kraj dzieli się na 45 prowincji.
GOSPODARKA. Wg ONZ 3. najbiedniejszy kraj świata, 45% mieszkańców żyje poniżej progu ubóstwa; podstawą utrzymania ludności prymitywne rolnictwo (system żarowo-odłogowy), zatrudniające 65% ludności zawodowo czynnej; niskie zbiory pogłębiają susze; uprawa prosa, sorga, kukurydzy, ryżu, manioku, jamu, batatów, bawełny (45% wartości eksportu), orzeszków ziemnych, trzciny cukrowej, warzyw; zbieractwo owoców drzewa masłowego, kapoku; spore znaczenie hodowli bydła, owiec, kóz, koni. Bogactwa mineralne słabo rozpoznane, niewielkie wydobycie złota, srebra i fosforytów, po wybudowaniu linii kolejowej na płn. kraju (ze stol. do Tambao) planowana eksploatacja bogatych złóż manganu; przem. tekstylny, obuwniczy i spożywczy, montownia rowerów i motorowerów; sieć komunikacyjna b. słaba, jedna wąskotorowa linia kolejowa łącząca Wagadugu z portem Abidżan (Wybrzeże Kości Słoniowej), 16,5 km dróg kołowych; lotnisko w Wagadugu; mimo zacofania niewielkie zadłużenie i poczynając od lat 80. stały wzrost gosp. na poziomie ok. 3% rocznie.
HISTORIA. Od XI w. na terenie dzisiejszej B.F. istniały liczne plemienne państewka o płynnych granicach; ok. XV w. większe znaczenie osiągnęły królestwa Mossi i Gurmancze na wsch. kraju, które opierały się islamizacji ze strony Mali i Songhaju; w XVIII w. silne było królestwo ludów Diula, obejmujące część ziem Wybrzeża Kości Słoniowej, ze stol. w Bobo Dioulasso; w latach 1896-1901 całe terytorim podbili Francuzi, wcielając je 1904 do Franc. Afryki Zach. pn. Górny Senegal-Niger; 1919 wyodrębniono dzisiejsze terytorium nadając mu nazwę Górna Wolta i status samodzielnej kolonii w ramach Franc. Afryki Zach.; 1932 ziemie te rozparcelowano między Niger, Wybrzeże Kości Słoniowej i Sudan, 1947 ponownie scalono, 1958 nadano im status autonomicznej republiki Górnej Wolty w ramach Franc. Wspólnoty; 1960 Demokratyczny Związek Wolty proklamował niepodległość; rządy pierwszego prezydenta M. Yaméogo przyniosły zalążki dyktatury, obalonej 1966 przez ppłk. S. Lamizanę, który 1970 wprowadził pierwszą konstytucję, zawieszoną 1974; Lamizana został 1980 obalony przez armię, prezydentem ustanowiono T. Sankarę, który 1984 w ramach "rewolucji" przeprowadził reformy o charakterze socjalistycznym i dokonał zmiany nazwy kraju na Burkina Faso ("kraj ludzi uczciwych"); 1987 kolejny przewrót kpt. Blaise'a Compaoré'a zapoczątkował procesy demokratyzacji, 1991 uchwalono nową konstytucję, zalegalizowano działalność partii polit., odbyły się pierwsze wolne wybory (zbojkotowane przez opozycję), niemniej jednak Compaoréa wybrano prezydentem (1998, 2001 i 2005 ponownie); V 2007 w wyborach parlamentarnych zwyciężył rządzący Kongres na rzecz Demokracji i Postępu, na czele nowego rządu stanął dotychczasowy ambasador w USA Tertius Zongo; państwo czł. ONZ, OJA, AKP.
Bobo-Dioulasso, SENUFOWIE, WAGADUGU, COMPAORE Blaise, SONINKE, WAGADUGU, FULBE, MALI, SONGHAJOWIE, BAMBARA- Burkina Faso, (Ludowo-Demokratyczna...
- QUAGADOUGOU,
- Wagadugu, stolica Burkina Faso,...