dynastia panująca w Austrii w latach 1765-1867, a następnie w Austro-Węgrzech 1867-1918. Zał. dynastii byli Franciszek Stefan Lotaryński i Maria Teresa z dynastii Habsburgów. Gł. linia wywodząca się od Leopolda II (panował 1790-1792) odziedziczyła Austrię, Węgry, Czechy, Galicję i rzym.-niem. koronę cesarską (do 1806). Klęski zadane H. przez Napoleona doprowadziły 1806 do upadku Cesarstwa Rzym. Narodu Niem., a ostatni cesarz Franciszek II (1792-1835), uprzedzając ten fakt, ogłosił się ces. Austrii jako Franciszek I. Jego potomkowie panowali w krajach habsburskich, które od 1867 do 1918 zw. Austro-Węgrami. W wyniku wydarzeń Wiosny Ludów syn Franciszka Ferdynand I abdykował, a tron objął jego 18-letni bratanek Franciszek Józef I. Jego długotrwałe panowanie (1848-1916), po początkowym okresie rządów absolutnych, przyniosło liberalizację życia politycznego i gospodarczego, a w końcu powstanie monarchii konstytucyjnej. Od XVIII w. dynastia rządziła także w Toskanii. Wielkim księciem został Piotr Leopold, późniejszy ces. Leopold II, a następnie jego syn Ferdynand III (1790-1824), młodszy brat Franciszka I; ich panowanie trwało do 1839. Z kolei Karol (1771-1847), wódz z okresu wojen napoleońskich, dał początek związanej z Polską książęcej linii cieszyńsko-żywieckiej. Młodsza linia wywodząca się od Ferdynanda I (1754-1806) odziedziczyła posiadłości i nazwisko po modeńskiej dyn. d'Este (Österreich-Este); władała w Modenie do 1859; wygasła na Franciszku V (1875). Rozstrzelany (1867) został brat cesarza, Ferdynand Maksymilian (cesarz Meksyku). Samobójcza śmierć jedynego syna Franciszka Józefa I, arcyksięcia Rudolfa (1889), spowodowała przekazanie praw do tronu bratu cesarza Karolowi Ludwikowi, a po jego śmierci (1896) cesarskiemu bratankowi Franciszkowi Ferdynandowi, który zginął w zamachu w Sarajewie (28 VI 1914), co stało się bezpośrednią przyczyną wybuchu I woj. świat.. Za panowania ostatniego ces., Karola I, rozpadła się w wyniku przegranej wojny monarchia austro-węgierska, cesarz abdykował (1918). Mienie H. zostało skonfiskowane, oni zaś wydaleni z kraju. Wdowa po ces. Karolu, cesarzowa Zyta, księżna Burbon-Parma i jej syn Otto dopiero w 1966 otrzymali prawo wjazdu do Austrii.
- Habsburgowie, dynastia niem. obejmująca...
- FRANCISZEK I, (1708-65)