(1741-90)
najstarszy syn ces. Franciszka I i Marii Teresy, ces. rzym.-niem. od 1765, pierwszy monarcha z dyn. habsbursko-lotaryńskiej; współregent matki w krajach austr. (do 1780); inicjator udziału Austrii w I rozbiorze Polski; jeden z najwybitniejszych przedstawicieli absolutyzmu oświeconego, dążył do zespolenia zróżnicowanych (narodowościowo i językowo) prowincji habsburskich w jednolity organizm państwowy; celowi temu służyć miały reformy wewn., podniesienie gosp. poziomu kraju, podporządkowanie kościoła kat. państwu (józefinizm), sekularyzacja dóbr kościelnych i klasztornych; 1781 zniósł poddaństwo osobiste chłopów i ograniczył prawa sądowe szlachty; 1787-90 zreformował prawo karne (Josephina); zwiększone obciążenia podatkowe wywołały opór warstw uprzywilejowanych, a germanizacja - rozruchy w Niderlandach i na Węgrzech (1787-89); narastające trudności wewn. i poważne niepowodzenia w polityce zagr. (konflikt z Prusami, klęska w wojnie z Turcją 1788-91) doprowadziły J. do odwołania części reform; większość pozostałych zniósł jego brat i następca, Leopold II.
JÓZEFINIZM, PODDAŃSTWO, NIEMIECKI TEATR, AUSTRIA, MOZART, JOSEPHINA, LEOPOLD II, KATASTER, STACKELBERG