literatura wywodząca się z pogranicza języka i kultur bałtyckiej i słowiańskiej, od XIII w. niemieckiej; początek bierze z bogatej literatury ludowej i przekazu ustnego; kształt artystyczny przybrała dopiero w XIX w.; z okresu przedpiśmiennego pochodzą pieśni, podania, baśnie przekazywane w formie dain; pierwsze teksty pisane w l.ł. powstały w pocz. XVI w. pod wpływem reformacji i miały charakter religijny; katechizm katolicki (1585) i katechizm protestancki, tzw. Przewodnik (1586) to pierwsze książki w j. łotewskim ogłoszone drukiem; w XVII w. pojawiły się utwory świeckie (anonimowa łotewska pieśń ludowa Moja biała mamuleńko); XVII w. przynosi początek tzw. piśmiennictwa starołotewskiego, kształtowanego głównie przez pisarzy obcego pochodzenia (głównie Niemców); w oświeceniu następuje rozwój narodowej l.ł. o charakterze świeckim, m.in. za sprawą działalności braci Stenderów; centrum kulturalne i wydawnicze ukształtowało się w Mitawie; ukazują się pierwsze w j. łot. wydawnictwa periodyczne (kwartalnik "Rocznik Łotewski", od 1822 tygodnik "Gazeta Łotewska" wydawana do 1915); pierwszy pisarz-Łotysz to N. Indrikis. Okres romantyzmu kształtował siź pod wpływem ideologii odrodzenia narodowego; ruch tzw. Młodych Łotyszów Krišjānisa Valdemārsa podejmował problematykę narodowej przeszłości Łotyszów, interpretując ją w duchu romantycznego historyzmu; najważniejsze dzieła tego okresu to sonety Jurisa Alunānsa (1832-1864); epos narodowy Lāčplēsis Andrejsa Pumpursa (1841-1902) wzorowany na fińskiej Kalevali i estońskim Kalevipoegu; inspirowane przez folklor ballady i wiersze liryczne - Auseklisa (właśc. Mikelis Krogzemisa) i Sudrabu Edžusa; od poł. XIX w. następuje rozwój prozy realistycznej: obrazki o tematyce wiejskiej, satyryczne sceny obyczajowe (powieść Czas mierniczych braci Reinisa i Matissa Kaudzītes); dominuje realizm krytyczny oraz naturalizm (nowelistyka Rúdolfsa Blaumanisa), pod koniec stulecia pojawiają się poeci i dramaturdzy neoromantyczni (E. Veidenbaums, Aspazija, J. Rainis - twórcy ugrupowania "Nowy Prąd"; "poezję czystą" reprezentował Viktors Eglītis). Po odzyskaniu niepodległości 1918 obok nurtu realistycznego (A. Upītis, E. Birznieks Upītis) pojawiają się tendencje ekspresjonistyczne i futurystyczne (J. Sudrabkalns, A. Čaks); po przewrocie 1934 część pisarzy emigruje; w l.ł. następuje rozłam na dwa nurty ideologiczne: pierwszy podejmuje apoteozę współczesności (E. Virza), drugi - o zabarwieniu uniwersalnym - głosi hasła humanizmu i swobody twórczej; po 1940 (aneksja Łotwy przez ZSRR) pewna część pisarzy zaczyna realizować założenia realizmu socjalistycznego i podporządkowuje się komunistycznej polityce kulturalnej, inni - mimo represji - podejmują w swojej twórczości ideały demokracji i walki o niezależne państwo (prozaicy: M. Zarius, D. Zigmonte, M. Birze, E. Vilks; poeci: V. Lukss, A. Vejans, V. Belševica; dramaturdzy: G. Priede, H. Gulbis). Równolegle rozwija się l.ł. na emigracji w Szwecji i USA (K. Raudive, V. Toma).
- ŁOTEWSKI JĘZYK, z grupy ; j. Łotyszów...
- SZWECJA, państwo w Płn. Europie,...