LIST

wypowiedź pisemna skierowana do określonego adresata, powiadamiająca go o czymś lub nakłaniająca do jakichś zachowań; najczęściej l. miały charakter prywatny, choć także adresowano je do szerszych kręgów odbiorców (l. otwarty, l. pasterski). Najstarsze zabytki sztuki pisania l. (epistolografii) pochodzą z okresu 2400-2200 p.n.e. Epistolografia rozwinęła się zwł. w staroż. Rzymie za sprawą retoryki; znane są m.in. starogreckie l. Platona, Sokratesa, Epikura, z czasów rzymskich zaś Cycerona, Seneki, Pliniusza Młodszego, Juliana Apostaty; częsta forma w piśmiennictwie wczesnego okresu chrześcijańskiego (Listy Apostolskie, św. Hieronima, św. Augustyna i in.). W kulturze bizantyjskiej ukształtował się list typu kurtuazyjnego, związany z etykietą dworską; do czasów renesansowych podstawowym językiem l. była łacina, później zastąpiona przez j. franc. i języki narodowe. Pisanie l. zostało szybko ujęte w konwencjonalne wzory (listowniki); kultura epistolarna zaczęła upadać wraz z rozwojem prasy oraz szybkich środków łączności (gł. telefonu); powstanie czasopism odebrało l. znaczenie jako formie wypowiedzi na tematy polityczne, filozoficzne, moralne, estetyczne; jego miejsce zajęły esej, artykuł, recenzja, felieton. Oprócz funkcji pragmatycznej l. stał się formą wypowiedzi literackiej; do najznakomitszych autorów listów należeli m.in. F. Rabelais, J. Racine, B. Pascal, J.J. Rousseau, Mme de Staël, P. Mérimée, G. Sand, A. Gide, J. Locke, J. Swift, A. Pope, S. Richardson, L. Sterne, W. Scott, G.E. Lessing, J.G. Herder, J.W. Goethe, F. Schiller, T. Mann, F. Kafka, F. Dostojewski, A. Czechow; w lit. pol.: Jan III Sobieski, Stanisław August, I. Krasicki, S. Trembecki, J. Słowacki, Z. Krasiński, E. Orzeszkowa, J.I. Kraszewski, H. Sienkiewicz. Od najdawniejszych czasów formę l. wykorzystywano w oryginalnej twórczości literackiej (np. w tzw. powieści epistolarnej) oraz publicystycznej (listy z podróży).

• list, nadawca listu, poszukiwać...
• LIST, Jeśli przyśni ci się,...
• list, (listel, letter )