rodowa organizacja społeczna z dominującą rolą mężczyzny; wg ewolucjonizmu społecznego epoka, która nastąpiła po matriarchacie, obejmując epokę brązu i początki epoki żelaza; niektóre kierunki antropologiczne (funkcjonalizm, strukturalizm) negują uznanie p. za okres dziejów społecznych, ujmując go jako wyidealizowany typ organizacji społecznej, z dominacją ojca; elementy p. i matriarchatu mogą się łączyć i przeplatać w różnym nasileniu w konkretnych warunkach społecznych.
godność biskupa zarządzającego szczególnie ważnym terytorium kościelnym, mającego jurysdykcję zwyczajną nad egzarchami, prymasami i metropolitami danego obszaru, albo przynajmniej pierwszeństwo honorowe przed biskupami danego patriarchatu; od początku chrześcijaństwa była to godność biskupów Rzymu (patriarcha Zachodu), Aleksandrii, Antiochii, Konstantynopola i Jerozolimy, później tytuł honorowy przysługujący także biskupom Akwilei (następnie Wenecji), Lizbony, Toledo i Goa; zwierzchnicy Kościołów wsch., pozostających w łączności kościelnej z Rzymem, zostali po schizmie wschodniej ustanowieni przez papieży jako patriarchowie, natomiast w kościołach prawosławnych patriarchami są biskupi Konstantynopola (patriarcha ekumeniczny), Aleksandrii, Antiochii, Jerozolimy, Moskwy, Bukaresztu, Tbilisi i Sofii, będący niezależnymi zwierzchnikami podlegających im Kościołów autokefalicznych.
SERGIUSZ I PATRIARCHA, KOŚCIÓŁ PRAWOSŁAWNY, JACQUES DE VITRY, PATRYLINEAT, JAN XXIII, ECZMIADZYN, JAN Z DAMASZKU, JUDA, JEROZOLIMSKIE KRÓLESTWO, OCHRYDA- EGZARCHAT BUŁGARSKI, organizacja Kościoła...
- MELCHICI, nazwa nadawana wiernym...
- SYRYJSKI CHORAŁ, śpiew liturgiczny kościołów...