(Chelonia)
rząd gadów z podgromady Anapsida; 2 podrzędy (ż. bokoszyjne i skrytoszyjne), 12 rodzin i ok. 240 gat.; najprymitywniejsze gady - przetrwały w niezmienionej postaci ponad 200 mln lat - uznawane za żywe skamieliny; występują na wszystkich kontynentach (oprócz stref polarnych) na lądzie i w wodach (słodkich i morskich); ciało otoczone charakterystycznym, dwuwarstwowym (zewnętrzna zbudowana z rogowych tarcz, wewnętrzna ze spłaszczonych kości kręgosłupa, żeber właściwych i brzusznych), twardym (u młodych początkowo miękki) pancerzem ochronnym, podzielonym na dwie części - grzbietową (karapaks) i brzuszną (plastron) - połączone po bokach spojeniami zw. mostem; kończyny słupowate, pięciopalczaste (palce zakończone pazurami), u gat. wodnych wiosłowate, ze zredukowanymi palcami; u lądowych kończyny mogą być całkowicie chronione przez pancerz, wodne mogą chować odnóża tylko częściowo; zamiast uzębienia na krawędziach szczęk ostre, rogowe listwy (umożliwiające rozszarpywanie zdobyczy) i żuchwy; brak uszu; zapłodnienie wewnętrzne, pojedynczy narząd kopulacyjny; jajorodne - wszystkie gat. składają jaja na lądzie (samice gat. wodnych zaraz po złożeniu jaj i zasypaniu gniazda piaskiem wracają do wody); długowieczne (niektóre żyją ponad 100 lat); rozmiary w zależności od gat.: od kilku cm do 2-3 m i 450-600 kg (ż. skórzasty); drapieżniki, nieliczne gat. roślinożerne; bokoszyjne (2 rodziny i kilkadziesiąt gat.) chowają głowę i szyję między pancerz grzbietowy i brzuszny, zginając je w bok; skrytoszyjne (10 rodzin i większość gat.) wciągają głowę w głąb pancerza w płaszczyźnie pionowej; do najbardziej znanych gat. należą ż. morskie, ż. błotne (Emydidae), m.in. ż. błotny (Emys orbicularis) - żyje w stojących lub wolno płynących wodach słodkich środk. i płd. , zach Azji i płn.-zach. Afryki, w Polsce rzadki, chroniony, dł. czarnego lub brązowego pancerza do 30 cm; do błotnych zalicza się także ż. gruboszyjne, malowane i czerwonolice; ż. lądowe (Testudinidae) - 16 gat. zagrożonych wyginięciem, m.in. ż. olbrzymi z Seszeli (Geochelone gigantea) - dł. pancerza do 150 cm, waga do 250 kg, długowieczny (ponad 200 lat), ż. słoniowy z wysp Galapagos (Geochelone elephantopus) - dł. do 1,3 m, wys. do 1 m, waga do 250 kg, pozostało zaledwie kilkadziesiąt osobników; ż. grecki (Testudo hermanni) z płd. Europy (oprócz Francji i Hiszpanii), stepowy - z Kazachstanu, ż. lamparci, norowy, pajęczynowy, promienisty, żabuti leśny; ż. mułowe (Kinosternidae) - 20 gat. niewielkich (10-30 cm), amerykańskich gadów, m.in. ż. białopyski i wonny; żółwiaki (Trionychidae) - pancerz pokryty grubą, miękką skórą, słodkowodne, 22 gat., m.in. drapieżny, chiński, afrykański, kolcowaty; ż. miękkoskóre z Papui (Carettochelydidae); ż. skorpuchowate (Chelydridae) - dł. do 80 cm, waga ok. 100 kg, największe z słodkowodnych; ż. spłaszczone (1 gat.), wężoszyjne (lądowo-wodne) i wielkogłowe; ok. 200 gatunków poważnie zagrożonych wyginięciem.
ŻÓŁWIE KOPALNE, ZOOLOGIA W POLSCE, PELOMEDUZY, ZAPACHOWE GRUCZOŁY, GALÁPAGOS, NEOGEA, GALAPAGOS, CHELODYNA, GADY, PŁYWANIE
- żółw, pancerz żółwia, opiekować...
- ŻÓŁWIE MORSKIE, ( Chelonidae )
- Żółwie, Wyspy, Galapagos.