(1837)
poemat J. Słowackiego, powst. w klasztorze Betcheszban w górach Libanu, inspirowany przeżyciami rel. w Ziemi Świętej. Nawiązuje do Mickiewiczowskich Ksiąg narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego. Symbol. charakter mają sceneria i same zdarzenia, osoby i wypowiedzi, obraz emigracji skłóconej i skazanej na zagładę oraz tytułowa postać zesłańca-ofiary w drodze do zbawienia. Anhelli jest pogrobowcem człowieka, który zginął za ojczyznę, jego wybiera przywódca zesłańców Szaman i prowadzi po Syberii ukazując cierpienie zniewolonych, ich słabość duchową, zmaterializowanie dusz, jest świadkiem śmierci swego przewodnika ugodzonego nożem. Wraz z pokutującą zbrodniarką Ellenai zamieszkuje na śnieżnej pustyni, a po uniesieniu jej ciała przez anioła Eloe nawiedzają go aniołowie powiadamiając, że pozostał jedyny z sybirskiej gromady, czeka go samotność, a ukojenie dopiero w śmierci. Niejednoznaczność interpretacyjna myśli poematu wyraziła się w eksponowaniu przez jednych krytyków romant. indywidualizmu, w myśl którego jednostka swym cierpieniem może zbawić naród, przez innych wartości cierpienia dla ojczyzny całego pokolenia emigrantów. Sens przesłania zamkniętego w ostatnich scenach wskazuje na tyle odległy dzień wskrzeszenia narodu, że nie doczeka go nikt ze współczesnych autorowi. Przetworzenie autentycznych wydarzeń i osób, połączenie motywów lit. (np. wędrówki), obrazów realist., fantastycznych i wizji stanowi o szczególnym charakterze poematu, który sam Słowacki określił jako "niepodobny do niczego". Niezależnie od lit. A. inspirował m.in. dzieła malarskie J. Malczewskiego i muzykę L. Różyckiego.
- Anhelli, bohater tytułowy poematu...
- profetyzm, (gr. prophetes = tłumacz...
- anioł w poezji, (gr. angelus = zwiastun)...