Reklama

Chłopi

cykl powieściowy W. S. Reymonta, prwdr. w "Tygodniku Ilustrowanym" (1902-08), wyd. książkowe t. 1-4, 1904-09, Nagroda Nobla w 1924. Bohaterem powieści jest zbiorowość wsi Lipce, zdarzenia obejmują czas 10 miesięcy, od wczesnej jesieni po żniwa w roku następnym, dalsze sygnały pozwalają lokować całość w pewnym okresie po klęsce powstania styczniowego. Na pierwszym planie rozgrywają się konflikty rodziny Borynów, między najznamienitszym gospodarzem Maciejem a jego synem Antkiem dochodzi do sporów o ziemię, pozycję we wsi i kobietę, nowo poślubioną piękną Jagnę Paczesiównę; na drugim toczy się życie wiejskiej zbiorowości, z jej pracą, odpoczynkiem, dążeniami i obyczajami; trzeci zawiera refleksje nad uniwersalnymi wyznacznikami ludzkiej egzystencji. Losy Macieja Boryny układają się w ciąg zdarzeń, od wesela i próby ułożenia życia z młodą żoną, poprzez spór z synem i wyrzucenie go wraz z rodziną z ojcowizny, walkę z dworskimi ludźmi o las, aż do jego choroby i śmierci na wiosnę. Gromada lipecka ma jasno zhierarchizowany skład: ksiądz, organista, młynarz, sołtys, Boryna i inni zasobni gospodarze, parobcy, biedacy i żebracy. Rok obyczajowo- -obrzędowo-liturgiczny składa się z dorocznych odpustów, obrządków związanych z uroczystościami rodzinnymi, liturgią (Boże Narodzenie, Wielkanoc, Boże Ciało, Zaduszki), ale też i rytmem przyrody wyznaczającym charakter prac i zabaw. Naturalny rytm życia, zakłócony wskutek uwięzienia chłopów dopominających się o swoje prawa we dworze, zostaje sprawnie przywrócony zorganizowaną przez Rocha pomocą z sąsiednich wsi. Nie może być w tym odwiecznym ładzie tolerowana Jagna z jej skłonnością do łamania ustalonych zasad moralnych, dlatego po śmierci Macieja zostaje wyrzucona przez Hankę z domu Borynów, a po próbach uwiedzenia kleryka Jaśka pobita i wywieziona przez kobiety poza wieś, zamieszka z matką w gospodarstwie brata Szymka w pobliskim Podlesiu. W tym całościowym porządku losy jednostki są uzależnione od zbiorowości, jej zasad i wykonywanych prac, te z kolei zależą od przyrody, czasu i biologii. W życiu bohaterów bardziej niż wydarzenia hist. liczą się czynności regulowane przez kalendarz natury, zgoda z jej regułami stanowi podstawę chłopskiej egzystencji. Różnym porządkom prezentacji tego świata odpowiada odpowiednio dobrana narracja. Opisy przyrody, bliskie technice impresjonistycznej, bogate w wyrafinowane środki stylist., odpowiadają poetyce młodopolskiej. Bogactwo obrzędów przekazuje czytelnikowi obserwator należący do świata bohaterów, myśli i mówi jak oni. Jest też relacja z dystansu, opis sięgający po fakty, ważne stają się realia, a nie emocje. Trzy różne przekazy pozwalają zbudować wielowymiarową całość życia wiejskiego, gdzie świat zewnętrzny wyznaczony granicami wsi jawi się jako obcy dla chłopa, mającego poczucie odrębności swego miejsca, a przestrzeń powieściowej wsi nabiera cech mitycznych i symbol., czego przykładem jest ostatni siew umierającego Boryny. Ekr. w reż. E. Modzelewskiego (1922) i J. Rybkowskiego (1973).

Reklama

Podobne hasła:

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama