(1895)
opowiadanie S. Żeromskiego, w którym problem obowiązku społ. i nakazu moralnego inteligenta w końcu XIX w. jest odzwierciedleniem programu pracy u podstaw. Tytułową "siłaczką" nazwał autor młodą nauczycielkę Stanisławę Bozowską, która udaje się na zapadłą wieś, by pełnić rodzaj misji mającej na celu walkę z ciemnotą. Przez 3 lata pracy zaskarbia sobie życzliwość i szacunek otoczenia, jednak wskutek braku szybkiej pomocy umiera nagle na tyfus. Kontrastowo z tą postacią zestawiony został lekarz z pobliskiego miasteczka Paweł Obarecki, dawny znajomy nauczycielki, nawet w niej bez wzajemności zakochany. Przed sześciu laty zamieszkał w Obrzydłówku próbując uporczywie realizować młodzieńcze ideały walki o lepszy świat, zrezygnował z samotnej działalności zrażony piętrzącymi się trudnościami, wrósł w świat prowincjonalnej atmosfery hierarchii ludzi i problemów. Cena rezygnacji z ideałów posłannictwa jest wysoka: ma świadomość poniesionej klęski i poczucia bezsensu życia. Dzieje Obareckiego i Bozowskiej miały uświadamiać powierzchowność pozytywistycznych haseł, pokazywać ekonomiczne uwarunkowania ich niepowodzeń, propagować osobistą odpowiedzialność każdego człowieka za obraz otaczającej go rzeczywistości. Portret gł. bohaterki przypomina całą galerię postaci Żeromskiego, m.in. doktora Piotra i Judyma, których życie określone zostało wewn. nakazem obowiązku, służbą aż do ostatecznych konsekwencji. Autor opowiada się za postawą altruistyczną, propaguje wytrwałość i bezinteresowność.
- PODBORSKA JOANNA, (lit.)
- STANISŁAWA, Żeńska forma imienia...
- Żeromski Stefan, pseud. Maurycy Zych, Józef Katerla, (1864-1925)