(1467-1536)
holenderski filozof ifilolog, czołowy humanista europ. średniowiecza, którego wszystkie dzieła służyć miały wewnętrznemu odrodzeniu człowieka. Przeznaczony do stanu duchownego, młodość spędził wklasztorach Niderlandów iwpłn. Francji; podróżował po Włoszech iAnglii, gdzie zaprzyjaźnił się z Th. More’em. W1521 osiadł wBazylei irozwinął działalność naukową. Wlicznych pismach zwalczał fanatyzm rel., zabobon, filozofię scholastyczną, potępiał korupcję duchowieństwa ihandel relikwiami. Wswojej nauce chrześc. kładł nacisk na aspekty moralne, nie dogmatyczne, głosił umiłowanie wolności, prostoty ipokoju, zabiegał opogłębienie duchowej więzi zChrystusem poprzez modlitwę idobre uczynki. Mimo krytyki Kościoła nie zerwał zkatolicyzmem inie przyłączył się do reformacji. Przygotowywał krytyczne wydania dzieł klasyków: Arystotelesa, Seneki, Cycerona, oraz Ojców Kościoła: Hieronima, Ambrożego i Augustyna. Opracował pierwsze wyd. NT wjęz. gr., złac. przekładem ikomentarzami. Do najbardziej znaczących utworów polemicznych isatyrycznych E. zalicza się: Enchiridion militis christiani (1502), umieszczone na indeksie Colloquia familiaria (1518), De libero arbitrio (1524) oraz Moriae encomium - Pochwała głupoty z1509 r. Główną figurą monologu, bohaterem inarratorem jest Głupota, która na wstępie stwierdza: "Cokolwiek by tam omnie ludzie mówili [...] ja jedynie, powiadam, tym jestem, co swą boską potęgą bogów iludzi rozwesela". Groteskowy charakter Głupoty potęguje fakt, że jej wypowiedzi dotyczące obiegowych prawd tchną mądrością itrafnością obserwacji: głupcom, nieukom iegoistom powodzi się wżyciu lepiej niż mędrcom, to głupota otwiera drogę do kariery, zapewnia władzę izaszczyty. Na karty utworu E. wprowadził także siebie - wżyciu przypominającym komedię i"grę masek" wyznaczył sobie rolę widza. Twórczość E. była wPolsce wielokrotnie tłumaczona icieszyła się wielką popularnością. Wielu pol. poetów, uczonych imagnatów mogło nawet pochwalić się osobistymi kontaktami zfilozofem, który prowadził bogatą korespondencję zhumanistami całej Europy.