(1925)
powieść F.Kafki stanowiąca analizę sytuacji jednostki we wrogim jej świecie. Pewnego ranka Józef K., skromny, spokojny urzędnik bankowy, wiodący unormowane życie, zostaje aresztowany pod bliżej nieokreślonym zarzutem. Józef K. nie zna ani aktu oskarżenia, ani swoich sędziów. Próby wyjaśnienia sprawy tylko pogłębiają jego winę, powodują coraz większe poczucie osaczenia przez niezrozumiałą machinę biurokratyczną. Po trwającym rok procesie Józef K. zostaje skazany na karę śmierci. Pewnego wieczoru przychodzą po niego dwaj mężczyźni ubrani wczarne płaszcze izabijają go wpodmiejskim kamieniołomie. P., jak ipozostałe utwory Kafki, wyrasta zducha ekspresjonizmu, pełen jest mrocznego kolorytu, zdeformowana rzeczywistość jest realna, ale nie realistyczna. Przekonująca fabuła podkreśla bezsilność bohatera wobec nieodgadnionych sił, które decydują ojego winie ikarze, awskutek tego iojego losie. Wieloznaczność P. powoduje, że jest on podatny na różnorodne interpretacje filoz., etyczne, polit. Najbardziej rozpowszechniona jest interpretacja powieści jako obrazu sytuacji jednostki wobec bezdusznej machiny totalitarnego państwa. Wg innych P. zawiera uniwersalne przemyślenia nad losem człowieka, którego zawsze można pociągnąć do odpowiedzialności, udowodnić mu jego winę. W1950 r. A.Gide iJ.L.Barrault dokonali adaptacji teatralnej P.; G. von Einem napisał operę pod tym samym tytułem (prapremiera 1953 r.).