(ur. 1918)
prozaik ros., któremu za "siłę moralną, zaczerpniętą z tradycji wielkiej literatury rosyjskiej" przyznano Nagrodę Nobla (1970). Pochodził z rodziny inteligenckiej. Z wykształcenia fizyk. Po wybuchu II wojny światowej wcielony do wojska; walczył m.in. pod Leningradem. W latach 1945-56 przebywał na zesłaniu za "antyradziecką agitację". Od 1962 r. poświęcił się wyłącznie pracy lit. W 1974 r. pozbawiony obywatelstwa ZSRR, deportowany do RFN, osiadł w Szwajcarii, a od 1976 zamieszkał w USA; w 1994 powrócił do Rosji. Pisarstwo S. wyrasta z jego osobistych doświadczeń, przeżyć, światopoglądu. Sławę przyniosła mu opowieść Jeden dzień Iwana Denisowicza (1962). W powieściach Krąg pierwszy (1968) i Oddział chorych na raka (1968) ukazał zorganizowaną przemoc totalitarnego państwa nad jednostką, a piekło życia obozowego przedstawił S. w Archipelagu GUŁag 1918-1956 (1973-80). Autor opowiadania Zagroda Matriony (1963), utworu autobiograficznego Łbem o ścianę (1975), sztuk teatralnych Swiecza na wietru (1968), Ladacznica i niewinny (1968). Od 1971 S. pracuje nad wielkim cyklem hist. Czerwone koło; dotychczas ukazały się jego części: Sierpień czternastego (1971), Październik szesnastego (1973), fragm. Marzec siedemnastego i Kwiecień siedemnastego, a także odrębna całość Lenin w Zurychu (1975). Twórczość S. wyróżnia wyraźne przesłanie moralne, przeświadczenie o posłannictwie pisarza, którego zadaniem jest ukazanie sowieckiego totalitaryzmu i szczególnych losów Rosji od I wojny światowej. W artykułach publicystycznych (np. Zmierzch odwagi, 1978; Jak odbudować Rosję, 1990) przedstawił własną, opartą na wątkach neosłowianofilstwa koncepcję państwa ros., dał też ocenę kultury Zachodu.