(1883-1945)
ros. prozaik, dramaturg, publicysta. Urodził się jako syn hrabiego N. Tołstoja i Aleksandry z domu Turgieniew. W latach 1901-08 studiował w petersburskim Instytucie Technologicznym. Mimo iż studiów nie ukończył, to nawiązane wówczas kontakty z symbolistami wpłynęły na jego dalsze życie - podjął wtedy decyzję o całkowitym poświęceniu się pracy literackiej. Początkowo uprawiał twórczość poetycką (Liryki, 1907, Za błękitnymi rzekami, 1911), w której widoczne były inspiracje symbolizmem i mitologią słowiańską. T. to jeden z głównych przedstawicieli ros. prozy realistycznej. Pierwsze psychologiczno-obyczajowe powieści przedstawiały życie ros. prowincji (m.in. Dziwacy, 1911; Kulawy książę, 1912). Podczas I wojny światowej T. pracował jako korespondent wojenny gazety "Russkije Wiedomosti". W latach 1919-23 przebywał na emigracji w Paryżu i Berlinie. W 1923 r. otrzymał zezwolenie na powrót do Rosji, gdzie zaaprobował bez zastrzeżeń nowy ład. W następnych latach T. był wyjątkowo płodny twórczo, powstały wówczas liczne powieści, m. in. Rękopis znaleziony pod łóżkiem (1928), Czarne złoto (1931) - utwór będący pamfletem na ros. emigrację, Przygody Niewzorowa, czyli Ibikus (1924), Błękitne miasta (1925), Żmija (1928). T. jest także autorem powieści fantastycznonaukowych: Aelita (1922-23) - wyrosłej z inspiracji twórczością H. Wellsa, Związek pięciu (1925), Eksperyment inżyniera Garina (1925-27). Za najwybitniejsze dzieło T. uznaje się trylogię Droga przez mękę (1922-41), na którą składają się tomy: t. 1 Siostry, t. 2 Rok osiemnasty, t. 3 Pochmurny ranek. Trylogia ukazuje drogę ros. inteligencji do rewolucji, a jej swoistą kontynuacją jest wydana w 1937 r. powieść Chleb. Obrona Carycyna. Utwór ten, napisany pod wpływem aktualnych wydarzeń, to pochwała zasług Stalina. Z zainteresowań T. przeszłością wyrosły: powieść historyczna Piotr Pierwszy (t. 1-3, 1929-45) i dramat historyczny Iwan Groźny (cz. 1-2, 1941-43). W czasie II wojny światowej spod pióra T. wyszło ok. 60 artykułów, m. in. Czego bronimy, Moskwie grozi wróg, Nawołuję do nienawiści. Ponadto autor sztuk: Ciemiężcy (1913) i Gołąbka (1915).