(lit.)
najsilniej zaznaczona w XX w. całościowa teoria literatury, której podstawowe kategorie opisowe zostały wyprowadzone ze s. językoznawczego; obejmuje ona 1. teorię dzieła lit.; 2. koncepcję języka poetyckiego; 3. teorię procesu historycznolit.; 4. model komunikacji literackiej. Na ukształtowanie się strukturalistycznej teorii dzieła lit. najmocniej oddziałały prace J. Mukařovskiego, w których pojawiła się dyrektywa traktowania dzieła jako systemu składników zorganizowanych w złożoną hierarchię, zespoloną przez dominację jednego elementu nad pozostałymi (tzw. dominanta strukturalna); autor udowadniał, iż znaczenia poszczególnych składników wiersza (słowa, zdania, wersy) podlegają prawu akumulacji semantycznej, a ich pełny sens ujawnia się dopiero po włączeniu do jednostek wyższego rzędu; w przekazie poetyckim dominuje funkcja autoteliczna (Jakobson), "nastawienie na sam komunikat", zaś znaki odsyłają nie tyle do rzeczywistości, ile "dialogują" między sobą, uruchamiając skomplikowany układ różnic i paralelizmów (de Saussure, w Polsce m.in. F. Siedlecki, M.R. Mayenowa); istotnym impulsem dla poszerzenia przedmiotu analiz strukturalnych stało się potraktowanie języka poetyckiego jako aktualizacji systemu konwencji (J. Sławiński, E. Balcerzan), co pozwoliło z kolei ujmować z tej perspektywy prawidłowości rządzące procesem historycznoliterackim (Sławiński). W rozmaitych koncepcjach komunikacji literackiej (H.R. Jauss, W. Iser, U. Eco, M. Głowiński, S. Żółkiewski, M. Hopfinger), zakłada się, że obok kodu języka, którym posługuje się autor (nadawca), dzieło uruchamia szereg kodów ponadjęzykowych (normy estetyczne epoki lub kierunku lit., mody, kultura artystyczna itd.), modyfikowanych na ogół przez instytucjonalne uwarunkowania komunikacji literackiej.
- strukturalizm, kierunek wbadaniach lit.,...
- STRUKTURALIZM, (nauk.)
- STRUKTURALIZM, (język.)