gałąź techniki zajmująca się wykonywaniem odlewów (z metalu, stopów metali, tworzyw sztucznych oraz krzepliwych materiałów plastycznych); także dział nauki zajmujący się projektowaniem procesów odlewniczych, konstrukcją i wykonaniem modeli, przygotowaniem materiałów formierskich, technologią produkcji i oczyszczania odlewów, badaniem materiałów i odlewów. Jako rzemiosło o. znane było już w starożytności i jest najstarszą metodą zastosowaną przez człowieka (ok. 5000 p.n.e.) do wytwarzania wyrobów metalowych, najpierw z miedzi, później z brązu; sztukę wykonywania o. z miedzi posiadali Sumerowie, pierwsi znani mieszkańcy Mezopotamii; najstarsze odlewy z brązu odnalezione w Egipcie pochodzą sprzed 3000 lat p.n.e.; w staroż. Grecji o. było wykorzystywane do wyrobu monet, biżuterii i w rzeźbie monumentalnej, a w Rzymie także do wyrobu części wodociągowych (rur, pomp); w Polsce początki historii o. sięgają epoki neolitu; w średniowiecznej Europie o. było powszechnie wykorzystywane do wyrobu dzwonów, płyt nagrobkowych, chrzcielnic, monumentalnych drzwi (m.in. Drzwi gnieźnieńskie wykonane z brązu); wiek XIV przyniósł wynalazek wielkiego pieca, a w ślad za nim o. żelaza i żeliwa, wykorzystywanego gł. do sporządzania dział i kul armatnich (być może sztuka odlewania żeliwa była znana w Chinach już w VII wieku p.n.e. i stamtąd trafiła do Europy); poczynając od wieku XV o. ma szerokie zastosowanie w dekoracji architektoniczno-rzeźbiarskiej (stiuki); dalszym etapem było skonstruowanie 1794 przez J. Wilkinsona żeliwiaka na koks; 1824 amer. technik J. Laing opatentował urządzenie do odlewania ciągłego przeznaczone do produkcji rur ołowianych; 1846 H. Bessemer wynalazł dalsze techniki odlewania ciągłego; 1851 Niemiec J. Mayer wykonał pierwszy odlew staliwny; XIX w. przyniósł też wprowadzenie odlewów żeliwnych do budownictwa; 1908 Polak J. Buzek opracował teorię procesu żeliwiakowego; od 1925 do produkcji odlewów ze stopów aluminium i magnezu zaczęto wykorzystywać technologię odlewania ciśnieniowego; w okresie międzywojennym systematykę wad odlewów przedstawił Polak K. Gierdziejewski; po II woj. świat. rozwinęło się o. z tworzyw sztucznych. O. jest jedną z gł. gałęzi przem. metalowego; odlewy stanowią do 95% masy niektórych maszyn; gł. ośr. produkcji odlewniczej w kraju znajdują się na Dolnym i Górnym Śląsku, w Krakowie, Radomiu, Poznaniu, Lublinie; badania naukowe o. prowadzi m.in. Instytut Odlewnictwa AGH, politechniki w Gliwicach, Wrocławiu, Łodzi i Szczecinie.
- WATERBURY, miasto w , nad rz. Naugatuck...
- kultura łużycka, kultura archeologiczna...
- HASTELLOY, Hastelloya ^stop^^