dziedzina badań poszukująca jednoznacznych dowodów na istnienie zjawisk ze sfery tzw. postrzegania pozazmysłowego (ESP - extrasensory perception) i innych zjawisk z udziałem umysłu i organizmu ludzkiego, których nie da się objaśnić znanymi prawami nauki; p. obejmuje takie zjawiska, jak tele- i psychokinezę (wywoływanie ruchu przedmiotów bez przykładania sił fiz. lub oddziaływania chem.), telepatię (bezpośredni przekaz myśli lub stanów emocjonalnych drugiej osobie bez użycia zmysłów), jasnowidzenie (przewidywanie przebiegu przyszłych zdarzeń), bioenergoterapia (przekaz tzw. bioenergii mający cele terapeutyczne), różdżkarstwo; p. (dawn. mediumizm) wyrosła z XIX-wiecznego spirytyzmu, którego wyznawcy utrzymywali, że u podstaw zjawisk ze sfery ESP leży posiadanie przez człowieka (medium) obdarzonego takimi zdolnościami tajemniczego i niewytłumaczalnego naukowo rodzaju energii; współcz. intensywne badania naukowe (m.in. doświadczenia w USA, ZSRR, Niemczech, także w Polsce) nie potwierdzają jednoznacznie lub wcale zjawisk paranormalnych; większość badaczy p. (specjaliści z psychologii, biologii, fizyki, neurologii czy fizjologii) odnosi się do zjawisk ESP krytycznie, uznając jednocześnie konieczność dalszych badań nad nie rozpoznanymi jeszcze obszarami aktywności mózgu i organizmu; p. stała się niezwykle popularna w ostatnich dziesięcioleciach (także w Polsce); terminu p. użył po raz pierwszy 1922 franc. fizjolog Ch.R. Richet.
- REINKARNACJA, metempsychoza, wędrówka...
- MANCZARSKI, Stefan (1899-1979)
- Kryska Sławomir, (ur. 1935)