Friedrich (1759-1805)
niemiecki poeta, dramaturg, estetyk, teoretyk teatru; najwybitniejszy, obok J.W. Goethego, przedstawiciel tzw. klasyki weimarskiej; w młodości, pod wpływem gł. inspiracji franc., tworzył dzieła wyrażające bunt przeciwko feudalnym stosunkom społ., ograniczającym wolność wewn. i prawa jednostki (dramaty: Zbójcy, Fiesco, Intryga i miłość); wielkie wrażenie na współczesnych wywarła jego Oda do radości, stanowiąca natchnienie dla muzyków (m.in. L. van Beethovena); rychło stał się jednym z gł. ideologów i swoistym prawodawcą estetyki tzw. okresu burzy i naporu (Sturm und Drang); po 1787 (poemat Don Carlos) jego twórczość lit. słabnie na rzecz studiów poświęconych filozofii, historii, teorii literatury i sztuki (Historia wojny trzydziestoletniej, Listy o wychowaniu estetycznym); sztukę traktował S. jako sposób pogodzenia immanentnego - i przynoszący człowiekowi wewn. dramat - rozdarcia między ideałami a warunkowanymi polit. i społ. realiami życia; 1795-97 red. pisma "Die Horen", 1796-1800 wydawca almanachu "Musenalmanach", w którym publikował swe dzieła także J.W. Goethe; obaj pisarze przyjaźnili się, czego dowodem jest obszerna korespondencja (w tomie Prawdy szukamy obaj) oraz satyryczne dystychy Ksenie; 1799 osiadł w Weimarze; pod koniec życia powrócił do twórczości lit., wykorzystując m.in. zdobytą poprzednio wiedzę z dziejów Niemiec; refleksy owych lektur znaleźć można zarówno w sławnych, inspirowanych tematyką średniowieczną i folklorem balladach (Rękawiczka, Graf Habsburg, Pierścień Polikratesa), jak też w wielkich dramatach historycznych, których bohaterami czynił ludzi tragicznie uwikłanych w mechanizmy dziejów: Obóz Wallensteina, Maria Stuart, Dziewica Orleańska, Wilhelm Tell; twórczość S. wywarła znaczny wpływ na kształt niem. i eur. romantyzmu; jego dzieła inspirowały także preromantyków i romantyków pol.: K. Brodzińskiego, A. Mickiewicza i krąg filomacki.
STURM UND DRANG, OŚWIECENIE, TELL, NIEMIECKA LITERATURA, BALLADA, ZADEK, TRAGEDIA, NIEMIECKI TEATR, VERDI, GOETHE
- SCHILLER, Leon, właśc. L. Schiller...
- SCHILLER, Ferdinand Canning Scott...
- Schiller Friedrich, (1759-1805)