miasto wojewódzkie nad Bystrzycą na Wyżynie Lubelskiej; 358,4 tys. mieszk. (2002); największe miasto wsch. Polski. W średniowieczu był znanym grodem obronnym, często najeżdżanym przez Tatarów, Litwinów i Jaćwingów; prawa miejskie 1317; Kazimierz Wielki otoczył miasto murami, zbudował zamek i najcenniejszy sakralny obiekt miasta - kościół Dominikanów. Dzięki uzyskanym od Władysława Jagiełły przywilejom stał się ważnym ośr. handlowym słynącym z jarmarków. od 1474 stol. województwa; jedna z najw. w Polsce gmin żydowskich, w XVI-XVII w. słynąca ze szkół religijnych; równolegle ośr. reformacji, kultury (działali tu m.in. Bierant z Lublina i Sebastian Klonowic); 1569 zawarto tu unię polsko-litewską; tu była siedziba trybunału koronnego; po wojnach szwedzkich podupadł; od 1795 w zaborze austr., od 1809 w Księstwie Warszawskim, od 1815 w Królestwie Polskim (od 1837 siedziba guberni); 1918 miejsce zawiązania się pierwszego rządu II Rzeczypospolitej (I. Daszyńskiego); w tymże roku powstał tu jedyny w Europie Wsch. uniwersytet katolicki; podczas II woj. świat. getto (ok. 30 tys. osób), 13 obozów pracy przymusowej, 2 obozy dla Polaków przesiedlonych przymusowo z zamojszczyzny; na Zamku lubelskim ciężkie więzienie śledcze gestapo (ok. 70 tys. więźniów), na przedmieściu obóz koncentracyjny Majdanek; ośr. konspiracji AK, BCh i AL; po wojnie siedziba PKWN i pierwszego Rządu Tymczasowego RP; na Zamku ciężkie więzienie polit. NKWD; po 1954 powiększenie obszaru miasta o liczne przyległe wsie i miejscowości; VII 1980 miejsce strajków robotniczych poprzedzających powstanie "Solidarności" w Gdańsku. Znaczący ośr. przemysłu motoryzacyjnego (samochody dostawcze), maszynowego, elektronicznego, farmaceutycznego, spożywczego; liczne szkoły wyższe (2 uniw.), 3 teatry, filharmonia, ośr. telewizyjny; stol. metropolii lubelskiej Kościoła rzymskokatolickiego i diecezji Pol. Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego; liczne towarzystwa naukowe i kulturalne. Zabytkowe Stare Miasto, m.in. barokowy kościół Św. Jana Chrzciciela, kolegium Jezuitów z XVII w., Wieża Trynitarska z 1699, zespoły klasztorne Dominikanów, Bernardynów, Karmelitanek Bosych, Bonifratrów; Stary Ratusz (od 1579 siedziba Trybunału Koronnego), zamek fundacji Kazimierza Wielkiego, fragmenty gotyckich murów miejskich, pałace magnackie Czartoryskich i Lubomirskich, najstarszy gmach teatralny w Polsce z 1822 (Teatr Stary); liczne muzea m.in. na Majdanku (pomnik i mauzoleum).
NIEMOJEWSKI, GARDZIENICE, BALIN Jakub, MAJDANEK, POLSKA. SZTUKA. NURT ROMANTYCZNY, ZAMOŚĆ, ŚWIDNIK, ŚWIĄTECKI, TARGI MIĘDZYNARODOWE, LUBELSKIE WOJEWÓDZTWO
- Lublin, miasto wojew. we wsch.(...)
- JAN Z LUBLINA, (1. poł. XVI w.)
- Sztukmistrz z Lublina, (1960)