element lub zespół elementów maszyny, którego zadaniem jest podtrzymywanie (łożyskowanie) obracających się elementów maszyny (wałów, osi, dźwigni) oraz przenoszenie obciążeń od nich pochodzących na podłoże, przy możliwie najmniejszych stratach energii związanych gł. z siłami tarcia. W zależności od kierunku przenoszonych obciążeń rozróżnia się: ł. poprzeczne (obciążenia prostopadłe do osi wału), ł. wzdłużne lub osiowe (obciążenia w kierunku równoległym do osi wału), ł. poprzeczno-wzdłużne (obciążenia skośne); ł. służące jednocześnie do podtrzymywania i prowadzenia elementu poruszającego się ruchem śrubowym (połączenie ruchu obrotowego z posuwistym) noszą nazwę ł. śrubowych; zależnie od rodzaju tarcia występującego pomiędzy ł. i elementem ruchomym ł. dzieli się na ł. toczne (tarcie toczne) i ł. ślizgowe (tarcie ślizgowe). Ł. TOCZNE w podstawowej wersji składają się z dwóch pierścieni: jednego, osadzanego na elemencie ruchomym, i drugiego, zabudowywanego w elemencie stałym, oraz elementów tocznych (kulek, wałeczków, baryłek, stożków itp.) umieszczonych między tymi pierścieniami w tzw. koszyczku - konstrukcji zapewniającej ich odpowiednie rozmieszczenie. Ł. ŚLIZGOWE wykonuje się, w celu zapewnienia niskiego współczynnika tarcia, dobrej przewodności i odpowiedniej rozszerzalności cieplnej, odporności na ścieranie i innych pożądanych własności, ze specjalnych stopów, zw. stopami łożyskowymi, najczęściej o osnowie cynowej, ołowiowej, miedziowej, kadmowej oraz, rzadziej, aluminiowej i cynkowej, a także z żeliwa szarego. Dużą grupę wśród ł. ślizgowych stanowią ł. wytwarzane metodami metalurgii proszków jako tzw. spiekane łożyska samosmarne: porowate, nasączane olejem lub o niskiej porowatości, wykonane z materiału kompozytowego, którego fazę podstawową (osnowę) stanowi materiał (np. żelazo, miedź, nikiel) zapewniający odpowiednią wytrzymałość ł., fazę uzupełniającą zaś, równomiernie rozmieszczoną w osnowie, stały środek smarny (np. grafit, MoS2, WS2); zapewniają one bardzo korzystne warunki tarcia w długim okresie bez konieczności podawania smaru z zewnątrz.
ŁOŻYSKO
Urządzenia techniczne
KOSZYCZEK, ELEMENTY MASZYN, NACZELNE, PLACENTA, DOCZESNA, ŁOŻYSKOWCE, ŁOŻYSKOWY STOP, CYTOMEGALIA, ZAMARTWICA NOWORODKÓW, TOWOTY