(1452-1519)
włoski malarz, rzeźbiarz, architekt, teoretyk sztuki, wynalazca, myśliciel; wszechstronny artysta, obok Michała Anioła największy geniusz odrodzenia. Studiował rzeźbę i malarstwo w pracowni Verrocchia; działał na zmianę we Florencji i Mediolanie, następnie w Rzymie i we Francji; 1472 został przyjęty do cechu malarzy we Florencji; pierwszym sygnowanym przez L. dziełem jest rysunek piórkiem z 1473 przedstawiający krajobraz (rysunek ten uchodzi za pierwsze w sztuce naturalne, organiczne przedstawienie pejzażu, wzbogacone efektami światła); jednym z pierwszych obrazów - Zwiastowanie. 1482 lub 83 L. wstąpił na służbę Ludovica Sforzy w Mediolanie; z tego okresu pochodzą: Madonna wśród skał (z kompozycją figuralną opartą na trójkącie), Dama z gronostajem (1483-85), portret Cecylii Gallerani, przyjaciółki Ludovica Sforzy (obraz zakupiony przez Czartoryskich w końcu XVIII w., ob. w Muzeum Czartoryskich w Krakowie), Pokłon Trzech Króli (obraz do gł. ołtarza kośc. San Donato w Scopeto, nie ukończony) oraz najwybitniejsze dzieło okresu mediolańskiego - Ostatnia Wieczerza (malowidło ścienne w refektarzu klasztoru S. Maria delle Grazie w Mediolanie). 1499 L. powrócił do Florencji, powstały tam obrazy Gioconda (portret młodej Mony Lisy del Giocondo na tle pejzażu, w którym artyście udało się osiągnąć niezwykłe psychiczne napięcie i nastrój tajemniczości, ob. w Luwrze), Święta Anna Samotrzecia (ukończony później, z charakterystycznym dla L. sfumato), kartony do malowidła ściennego Bitwa pod Anghiari do Palazzo Vecchio (malowidło nigdy nie powstało). W drugim okresie mediolańskim 1506-13 L. stworzył m.in. Bachusa oraz Ledę z łabędziem; 1513-17 przebywał w Rzymie; ostatnie 2 lata życia spędził we Francji, na dworze Franciszka I w zamku Cloux; tam namalował obraz Św. Jan Chrzciciel, gł. jednak oddawał się zainteresowaniom naukowo-przyrodniczym. Rozwiązując w swych obrazach problemy kompozycji, światłocienia, perspektywy powietrznej i barwnej, anatomii ciała ludzkiego i in. L. wyprzedził epokę i stworzył podwaliny całej sztuki nowożytnej; jego przemyślenia dotyczące malarstwa, zawarte w notatkach, zostały wydane w dziele Traktat o malarstwie (1651). Jako architekt wybudował niewiele, wykonał jednak model kopuły katedry mediolańskiej (nie zrealizowany), we Francji pracował nad planem nowego miasta i zamku królewskiego w Romarantin, sporządzał szkice (np. kościołów centralnych), z których przypuszczalnie korzystał Bramante. Za ważniejszą od sztuki L. uważał naukę, zajmował się zagadnieniami anatomii (m.in. przeprowadzał sekcje zwłok), proporcji i perspektywy, optyki, botaniką, matematyką, mechaniką, melioracją (zwł. we Francji: projekty kanałów do osuszania okolic bagnistych); jest autorem niezwykłych wynalazków, które można było zrealizować dopiero po kilku wiekach, m.in. prototyp szybowca, roweru, skafandra dla nurka, czołgu. Pozostawione przez niego liczne szkice, zapiski, projekty oraz korespondencję zebrano w 19 księgach. Wielu dzieł nie ukończył, przestawały go interesować z chwilą, gdy znajdował w nich odpowiedź na dręczące pytania.
PRUD'HON, PEJZAŻ, DAMA Z ŁASICZKĄ, CRANACH Lucas, STEREOMECHANIKA, VINCI LEONARDO DA, MASACCIO, CAMERA OBSCURA, FRANCUSKA SZTUKA, WIROPŁAT
- Leonardo da Vinci, – zatwierdzony w 1994...
- LEONARDO DA VINCI, nazwa programu edukacyjnego...
- Leonardo da Vinci, (1452-1519)