narzędzie dźwiękowe z grupy idiofonów, o kształcie kielichowatym; odlewany (ludwisarstwo) ze stopu miedzi i cyny, niekiedy z dodatkiem srebra, żeliwa; mniejsze dz. wykonywano też z porcelany, szkła, złota, srebra; składa się z korony, czapy, płaszcza, wieńca (pierścienia odsercowego) i serca. Dźwięk powstaje przez uderzenie zwisającego w środku wahadła, zw. sercem, o wieniec; brzmienie dz. jest sumą szeregu tonów i przydźwięków wydawanych przez poszczególne pierścienie korpusu w określonych odstępach czasu; zespół kilku, a nawet kilkunastu dz. wieżowych uderzanych młotkami poruszanymi mechanizmem klawiszowym nosi nazwę carillonu. Historia dz. sięga starożytności. W Egipcie, Grecji i Rzymie używano niewielkich dzwonków kutych w metalu; podłużne dz. z surówki żelaznej, a potem z brązu, występowały w dawnych Chinach, Tybecie, Japonii. W Europie odlewane dz. pojawiły się 420 we Włoszech, w Kampanii, dzięki biskupowi Paulinowi z Noli; rozpowszechnił je papież Sabin w VII w. wprowadzając oficjalnie do liturgii kościelnej. Współczesny kształt dz. powstał w XIII w. i przetrwał z niewielkimi zmianami do czasów obecnych. W Polsce dz. znane były w XI w.; w XII i XIII w. były już powszechne w kościołach polskich; najstarszym zachowanym polskim dz. jest Nowak (2. poł. XIV w.) z wieży Srebrnych Dzwonów katedry wawelskiej; prawie tak samo stary jest dz. w Bieczu (1382); największym i najsłynniejszym w Polsce był dotąd dz. , o masie prawie 11 t; od 2003 największym dz. w Polsce jest "Józef" (wagi 11 600 kg) w bazylice w Licheniu. Największe dz. na świecie - Car-kołokoł na Kremlu w Moskwie, waga 200 t, wys. 6 m, odlany 1735, dopiero po 100 latach wydobyty z dołu odlewniczego, uszkodzony stoi u podnóża dzwonnicy; w Pekinie (1403), waga 115 t, w katedrze w Kolonii - 25 t, w Lyonie i Tuluzie - 24 t, Savoyard w Sacré-Coeur w Paryżu (1895) - 18 t, w bazylice św. Piotra w Rzymie (1775) - prawie 16 t oraz odlany współcześnie w Rosji dla cerkwi w Zagorsku dzwon ważący 72 tony (obecnie najw. w świecie).
LAOSU MUZYKA, CARILLON, DZWONNICA, KARYLION, DZWON ZYGMUNT, DZWON OKRĘTOWY
- dzwon, 1. „dzwonek na przerwę”;...
- DZWON POŁOŻNICZY, .
- DZWON MGŁOWY, instalowany na latarniowcach,...