(1960)
powieść J. Andrzejewskiego osnuta na autentycznym wydarzeniu krucjaty dziecięcej do Ziemi Świętej, która prowadzona przez 12-letniego Stefana z Cloyes zakończyła się tragiczną śmiercią wszystkich jej uczestników. Przedakcja utworu zawiera informacje o wyprawie z 1202 r., właściwa akcja rozpoczyna się w piątym tygodniu krucjaty 1212 r. i ma charakter spowiedzi pięciu jej uczestników: Maud, Roberta, Blanki, Aleksego (wychowanka i bliskiego przyjaciela Ludwika z Vendôme) oraz inicjatora i wodza krucjaty Jakuba z Cloyes. Staje się ona demaskacją prawdziwych motywów uczestnictwa w rel. przedsięwzięciu, okazuje się, że Maud kocha Jakuba i chce być blisko niego; Robert nie jest zainteresowany celem właściwym, ale Maud; próbę uwiedzenia Jakuba podejmuje Blanka, nie interesują jej zasady wiary; kochanek Blanki Aleksy wyznaje spowiednikowi, że przyczynił się do śmierci swego opiekuna, z którym łączył go związek homoseksualny; również inicjator wyprawy Jakub ujawnia fakt, że nie było żadnego objawienia Boga, a cały pomysł krucjaty jest autorstwa hrabiego Ludwika, jednak odrzuca przestrogi mnicha spowiednika i prowadzi uczestników ku nieuniknionej zgubie. Ofiara na rzecz odkupienia okazuje się wielkim zbiorowym mitem, a obnażone motywacje uczestników ujawniają mechanizmy tworzenia się zbiorowych fascynacji duchowych. Zdarzenia dziejące się poza konkretnym miejscem i czasem oraz brak szczegółów realist. tła zbliżają utwór do konwencji przypowieści moralnej, paraboli. Tytułowe bramy raju mogą oznaczać różne ziemskie piekła tworzone przez człowieka dla jego ambicji lub potrzeb, cele, których osiągnięcie jest niemożliwe. Cały tekst składa się z jednego rozbudowanego zdania, sugerującego czytelnikowi kręty i daleki charakter drogi do prawdy, odsyła do świata symboli i ponadczasowych znaczeń. Ekr. w reż. A. Wajdy w 1967 r., wersja niem.
- BLANKA, Pochodzenia starogermańskiego,...
- wędrówka, topos mający źródło...
- strumień świadomości, odmiana monologu wewn.,...