akcelerator cząstek naładowanych
urządzenie do nadawania cząstkom naładowanym (protonom, elektronom, jądrom atomowym, jonom itp.) wysokich energii poprzez ich przyspieszanie do bardzo dużych prędkości; ze względu na sposób przekazywania energii a. dzieli się na elektrostatyczne (generatory wysokiego napięcia), w których cząstka przechodzi raz lub dwukrotnie między elektrodami o stałej, bardzo dużej różnicy potencjałów (do ok. 30 MV) oraz rezonansowe (ze zmiennym w czasie polem elektr.), w których cząstka wielokrotnie przechodzi przez obszar przyspieszania o różnicy potencjałów rzędu kilkudziesięciu kV; trwają prace nad nową generacją a. wykorzystujących tzw. kolektywne metody przyspieszania cząstek; z uwagi na kształt toru cząstek wśród a. wyróżnia się liniowe - pracujące w oparciu o falę elektromagn. stojącą lub/i bieżącą oraz kołowe (o torze bliskim okręgowi koła), których praca oparta jest na różnych zasadach (betatron, cyklotron, mikrotron, synchrotron); odrębną grupę stanowią a. wiązek przeciwbieżnych przeznaczone do badań zderzeń cząstek. A. nadające cząstkom wielkie energie odgrywają ogromną rolę w badaniach podstawowych, gł. z zakresu fizyki; a. na mniejsze energie coraz szerzej wykorzystywane są w medycynie i różnych dziedzinach techniki. Pierwszy a. (cyklotron) skonstruował 1931 E.O. Lawrence (za to osiągnięcie wyróżniony 1939 Nagrodą Nobla) przy współpracy M.S. Livingstona; największą moc (ok. 1000 GeV) pozwala osiągnąć synchrofazotron protonowy Tevatron znajdujący się w Fermi National Accelerator Laboratory k. Batavii w USA, zaś największym pod względem mocy (2 x 631000 GeV) systemem a. wiązek przeciwbieżnych jest LEP uruchomiony 1989 w Europejskim Centrum Badań Jądrowych (CERN) w pobliżu Genewy.
- AKCELERATOR CYKLICZNY,
- liniowy akcelerator, urządzenie do przyspieszania...
- akcelerator graficzny, (akcelerator 3D, graphics...