nazwa własna Roma, Romowie
lud koczowniczy zamieszkujący obecnie liczne kraje Europy, Azji Zach., Afryki, Ameryki i Australii, którego pierwotną ojczyzną były Indie; liczebność w Europie 7 do 8,5 mln; najwięcej C. zamieszkuje Rumunię (1,8 do 2,5 mln), Bułgarię i Hiszpanię (po ok. 700 tys.), Węgry (600 tys.), Słowację (500 tys.), Turcję, Serbię, Czarnogórę (po ok. 400 tys.); najwyższy odsetek ogólnej liczby mieszkańców stanowią na Słowacji (ok. 10% ludności kraju); w Polsce 15-50 tys.; charakteryzuje się smagłą barwą skóry, czarnymi włosami i oczyma. Przed 1000 n.e. C. opuścili Płw. Indyjski przez Persję, Armenię i Grecję; w Polsce pierwsze świadectwo obecności C. zapisano 1401; mimo braku własnego pisma zachowali odrębny język posiadający wiele dialektów, a także wiele dawnych obyczajów; wysokiej rangi kultura muz., która wywarła wpływ na twórczość muz. wielu krajów; nadto własna poezja (w Polsce Papusza) i baśń; gł. zajęcia: kotlarstwo, kowalstwo, handel wędrowny, wróżbiarstwo i gra w zespołach muz.; mimo prób podejmowanych w wielu krajach, niechętni stałemu osiedlaniu się; w okresie II woj. świat. objęci przez hitleryzm polityką eksterminacyjną (dekret H. Himmlera z 1936 zaliczający C. do "elementów aspołecznych" oraz dekret z 1938 "o uregulowaniu problemu C. z przyczyn rasowych"); m.in. blisko 20 tys. ofiar w obozie Auschwitz-Birkenau (specjalna ekspozycja, jedyna w Europie, dokumentująca los eur. Romów podczas II woj. świat. w bloku nr 13); 1971 pierwszy światowy Kongres Cyganów w Londynie; odtąd starania na konferencjach dotyczących praw człowieka o przyznanie statusu mniejszości narodowej, a nie grupy etnicznej; w Polsce 1974 Sejm nadał im pełne prawa obywatelskie; od 1988 w Gorzowie Wielkopolskim odbywają się dorocznie jedyne w świecie Międzynar. Spotkania Zespołów Cygańskich Romane Dyvesa; 1992 utworzono Stow. Romów w Polsce z siedzibą w Oświęcimiu, liczące ob. 4 tys. czł. zrzeszonych w 16 oddziałach; 2004 w Polsce mieszka ok. 20,5 tys. Romów; uznając społeczność cygańską za najliczniejszą mniejszość nar. w poszerzanej Unii Eur. 2003 przyjęto 10-letni program integracyjny; eksperci sygnalizują, że tylko 1% C. ma wyższe wykształcenie, zaś średnia dł. życia C. jest o 15 lat krótsza niż pozostałych narodowości; Szczególnym problemem do pokonania jest tradycja "kupowania żon" nie mieszcząca się w prawodawstwie UE oraz częsta odmowa posyłania dzieci do szkoły; w Polsce zaledwie co trzeci z nich ukończył szkołę podstawową; zaledwie kilkuset – średnią, kilkudziesięciu – studia wyższe.