(gr. tra-ns-ěo- = przechodzić, przeminąć; łac. transcendens = przekraczać)
postawa filoz. obecna wlit. refleksyjnej, filoz., medytacyjnej od antyku do współczesności; znak przekroczenia świata w Koranie. NT oddycha transcendencją rozumianą jako zupełna, niezależna, duchowa wolność od wszelkich struktur społ., gdy Pan utożsamia się znajmniejszymi spośród swoich braci (Mt 25,31-46), izarazem transcendencją metafizyczną, gdy Pan każe dawać jałmużnę wskrytości (Mt 6,3-4), tylko przed oczyma Ojca, adla modlitwy (Mt 6,6). Św. Jan na początku swej Ewangelii mówił otranscendentnej boskości, przywołując termin filozofów gr., heraklitejsko-stoicki Logos, "boskie Słowo" jako najbardziej niezależne od rzeczywistości jęz. Termin filozoficzny t. zapoczątkowany wXIX w. przez R.W. Emersona, przyjmującego nie tylko istnienie świata istnień duchowych, będącego przedmiotem poznania duchowego, lecz również tezę, że jedyną rzeczywistością jest duch, acel życia człowieka polega na osiągnięciu przez niego własnymi siłami osobistego uduchowienia.
- TRANSCENDENTALIZM, nurt w myśli i kulturze...
- Emerson Ralph Waldo, (1803-1882)
- Roethke Theodore, (1908-63)