miasto w Uzbekistanie, w dolinie Zerawszanu; znana od IV w. p.n.e. jako Marakanda, stol. państwa Sogdiana; 329 p.n.e. zdobyta przez Aleksandra Macedońskiego; potem wielokrotnie zmieniała władców; 712 podbita przez Arabów, 1220 doszczętnie zniszczona przez wojska Czyngis-chana; od 1369 stol. państwa Timurydów, rozkwitła pod rządami Uługbeka; w XVI w. stol. państwa uzbeckiego (ok. 1560 przeniesiona do Buchary); od 1868 w Rosji; od 1924 - przejściowo - stol. Uzbeckiej Republiki Radzieckiej, ob. miasto obwodowe; 362 tys. mieszk. (1999); przem. maszynowy, lekki, spoż., chem.; tradycyjny ośr. rzemiosła artyst.; 6 uczelni wyższych, w tym uniw.; zabytki: ruiny miasta przedmongolskiego (Afrasiabu), zespoły architektoniczne Szach-i Zinda (mauzolea, meczety, medresy z XIV-XV w.), ruiny zespołu Bibi Chanum (XV w.) z meczetem Timura, Registan (zachowane 3 medresy), mauzoleum Gur-i Mir, grobowiec Timura i Timurydów (XV w.), pozostałości obserwatorium astronomicznego Uług-beka (XV w.); budowle dekorowane płytkami ceramicznymi, mozaikami i malowidłami; muzea.
UŁUG BEG, OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE, TIMUR, SOGDIANA, SAMANIDZI, TATARSKI JĘZYK, HARUN AR-RASZID, UZBECKA SZTUKA, KARSZY, DŻYZAK
- Samarkanda, miasto wUzbekistanie,...
- SZACHRISABZ, miasto w płd. części...
- UZBECKA ORDA, związek plemion tur.(...)