Reklama

DUŃSKA SZTUKA

Reklama

sztukę Danii zaczęli tworzyć pierwsi jej mieszkańcy - prehistoryczni łowcy reniferów; znaleziono zdobione łuki i strzały z kości, topory i noże oraz broń z brązu, ozdobną ceramikę z Jutlandii. Po epoce wikingów (VIII-XI w.) pozostały wyroby artystyczne (broń, ozdoby, drobne rzeźby) oraz przedmioty zdobywane przez nich na wyprawach łupieżczych do krajów zach. i wsch. Europy, także liczne kurhany i kamienie z runicznymi) inskrypcjami (odkryto ich w Danii ok. 600), upamiętniającymi ludzi i ich czyny. W X w. powstały potężne ziemne fortyfikacje wznoszone przez pierwszych królów; imponujący był rozbudowywany przez stulecia system fortyfikacji Danevirke, na ówczesnej granicy z Sasami. Chrześcijaństwo (od końca X w.) zaowocowało setkami romańskich kościołów kamiennych (z których ok. 1500 istnieje do dziś); początkowo wznosili je mistrzowie sprowadzani z Anglii, Saksonii i Nadrenii, potem miejscowi budowniczowie; wiele kościołów było budowlami obronnymi (katedry w Ribe i Viborgu w Jutlandii, romańsko-gotycka katedra w Roskilde - uważana za najpiękniejszą). W XII w. zaczęto stosować cegłę i wprowadzać gotyk; gotyckich budowli powstało jednak w Danii niewiele (każda parafia miała już swój kościół); najokazalsza jest katedra św. Knuda w Odense na Fionii; świecką architekturę gotycką reprezentują: zamek w Gjorslev, Gęsia Wieża - pozostałość po zamku w Vordingborgu, fragmenty zamków w Kronborgu, Danehof, Spýttrup. Rzeźba średniowieczna to chrzcielnice (zachowało się prawie 1500), rzeźbione w granicie lub wapieniu odrzwia, nadproża, gzymsy, płaskorzeźby z wizerunkami ludzi lub fantastycznych zwierząt. Cennym zabytkiem jest kamień runiczny z Jelling ze stylizowaną postacią Chrystusa i bestią na odwrocie. Rozwijała się też rzeźba drewniana: ołtarze, krucyfiksy, posągi świętych; najpiękniejsze gotyckie tryptyki zachowały się w katedrach w rhus (dzieło B. Notke) i w Odense (C. Berg). Romańskie i gotyckie malarstwo reprezentują polichromie (na ścianach i stropach kościołów) przypominające malarstwo bizantyjskie, rozwijało się także malarstwo tablicowe. Większość dzieł, ksiąg, ołtarzy spalono, także wiele opactw zburzono, gdy w 1. poł. XVI w. zwyciężył w Danii luteranizm. W renesansie, potem także w baroku, rozwija się gł. architektura świecka, powstają królewskie oraz magnackie zamki i pałace, m.in. w Helsingr (przebudowany z gotyckiej budowli przez Obbergena w XV w.), Rozenborg, pałac Amalienborg w Kopenhadze, zamek Frederiksborg na płn. Zelandii; znaczącym obiektem jest Giełda w Kopenhadze. Rzeźba i malarstwo XVII i XVIII w. rozwijały się gł. w środowisku dworskim, skupiającym artystów z innych krajów; rodzimy charakter miały wyroby rzemiosła artystycznego, gł. meble i srebra. XIX w. to złoty okres duńskiej kultury. Działał wtedy m.in. rzeźbiarz B. Thorvaldsen, zw. Fidiaszem Północy, przedstawiciel klasycyzmu; architekt C.F. Hansen, także przedstawiciel klasycyzmu, malarz Ch.W. Eckersberg, naturalista, uważany za ojca malarstwa duńskiego. W XIX w. rozwija się malarstwo realistyczne (W. Marstrand, J. Lundbay), romantyzm zapoczątkowuje J. Sonne (twórca gigantycznych fryzów na muzeum Thorvaldsena), w latach 80. do głosu dochodzi impresjonizm (Szkoła Skagen, P. Kryr), potem symbolizm (E. Nielsen), modernizm (J. Skovgaard). W malarstwie XX w. wyróżnia się twórczość kubistów (O. Rude, W. Lundstrm), abstrakcjonistów (A. Jrgensen, K. Jans), surrealistów (A. Jorn, H. Heerup). W rzeźbie przełomu XIX i XX w. na uwagę zasługują K. Nielsen i G. Henning, tworzący naturalistyczne pomniki kobiet, także J. Bjerg (rzeźba realistyczna); abstrakcjonizm w rzeźbie reprezentują H. Heerup i R. Jacobsen. W architekturze od poł. XIX w. panował styl zw. narodowo-romantycznym, eklektyczna mieszanina stylów historycznych (ratusz w Kopenhadze - architekt M. Nyrop, budowle J. Klindta). Na przełomie stuleci pojawiła się secesja; w latach 20. XX w. wkroczył do Danii modernizm, przejawiający się gł. w architekturze mieszkaniowej i przemysłowej, wybitnym dziełem jest miasteczko studenckie w rhus (1932-39). W XX w. architekturę Danii cechuje prostota, funkcjonalność, zastosowanie miejscowych materiałów, wkomponowanie w otoczenie; architektem, światowej sławy jest J. Utzon, twórca opery w Sydney, projektant kilku osiedli mieszkaniowych w Danii (Kingohusene k. Helsingr, Terrasserne k. Fredensborga).

Powiązane hasła:

ECKERSBERG Christoffer Wilhelm, JACOBSEN, THORWALDSEN, FISKER Kay, JACOBSEN, DRACHMANN Holger

Podobne hasła:

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama