forma muzyki scenicznej pozbawionej akcji, wykonywana w kościele lub sali koncertowej; nie wymaga dekoracji, kostiumów i charakteryzacji wykonawców; temat pochodzi z mitologii lub tekstów religijnych; o. opiera się na współdziałaniu partii wokalnych (chóralnych, solowych i w ansamblach) oraz instrumentalnych, niekiedy przewiduje obecność narratora, wprowadzającego postacie i objaśniającego kolejne epizody (partia narratora może być śpiewana lub recytowana, np. Raj utracony wg Miltona K. Pendereckiego). Geneza o. jest renesansowa; na przełomie XVI i XVII w. we Włoszech spotykane jest o. łacińskie, oparte na tekstach oraz o. ludowe z tekstami włoskimi. Najwybitniejszymi twórcami o. w XVIII w. byli J.S. Bach (Oratorium na Boże Narodzenie, Oratorium Wielkanocne), a zwłaszcza G.F. Händel (Mesjasz, Juda Machabeusz, Izrael w Egipcie), który położył szczególny nacisk na partie solowe, wzorem opery neapolitańskiej; do dzieł tego kompozytora nawiązywali potem J. Haydn (m.in. Stworzenie świata, Pory roku), L. van Beethoven (Chrystus na Górze Oliwnej) oraz F. Mendelssohn (Eliasz). W okresie neoromantyzmu F. Liszt wprowadził do o. elementy chorału gregoriańskiego (Chrystus, Legenda o św. Elżbiecie); innymi wybitnymi twórcami o. w XIX w. byli m.in. H. Berlioz, A. Dvořák, V. d'Indy; w XX w. formę tę uprawiali m.in. A. Honegger, I. Strawiński (Król Edyp), P. Hindemith. W Polsce o. pojawiły się w końcu XVIII w. (T. Zygmuntowski, J.D. Holland); później komponowali je m.in. F. Lessl, J. Elsner, F. Nowowiejski, K. Szymanowski (Stabat Mater), T. Machl, K. Sikorski, P. Perkowski, S. Skrowaczewski, K. Penderecki, J. Łuciuk.
SCHÜTZ,
COTRUBAS Ileana,
DESSAU Paul,
SAINT-SAËNS,
FOX Johann Joseph,
BUXTEHUDE Dietrich,
BAROKU MUZYKA,
MONODIA,
PĘKIEL,
JANUKOWICZ-POBŁOCKA
