w XIII w. stanowiła akompaniament monodyczny do chorału gregoriańskiego, kompozycje przeznaczone do wykonania tylko na organach pojawiły się w XIV w.; w XV w. w niemieckiej szkole tzw. kolorystów fakturę wokalną m.o. wzbogaca się znacznie poprzez figurację; dalszy rozwój tej tendencji przynosi XVI w.; najznakomitszymi twórcami m.o. tej epoki byli we Włoszech G. Cavazzoni i A. Gabrieli (twórca formy toccaty); w Hiszpanii - A. de Cabezón; w Anglii - twórcy z kręgu szkoły wirginalistów; we Francji - J. Titelouze; kompozytorzy ci świadomie wykorzystują właściwości instrumentu (zróżnicowanie barwy, potęga brzmienia, nuty pedałowe, itd., możliwości ornamentacyjne); odkrywa się także zdolność organów do prowadzenia wielu głosów (kontrapunkty, technika fugi); do doskonałości doprowadzili swoje kompozycje G. Frescobaldi oraz J.P. Sweelinck; do ich dokonań będą odwoływać się w XVII w. dysponujący potężnymi instrumentami twórcy niemieccy z kręgu tzw. szkoły płn. (F. Tuder, M. Weckmann, D. Buxtehude, V. Lübeck, G. Böhm - kontynuujący dzieło Sweelincka) oraz tzw. szkoły płd. (J.K. Kerll, G. Muffat - odwołujący się do wzorów Frescobaldiego); syntezy obu szkół dokonał J.S. Bach: rozwinął wielkie, wirtuozowskie i improwizacyjne formy (wariacje chorałowe, preludia, fugi, toccaty, fantazje), zachowując przy tym oszczędność i klarowność; Bach wprowadził także rozwiązania typowe dla techniki koncertującej (concerti grossi, sonaty triowe); innym wielkim organistą niemieckim tej epoki był G.F. Händel (zwł. jego koncerty na organy i orkiestrę); we Francji, powstały kompozycje o rozbudowanej ornamentyce i rokokowej fakturze (rodzina Couperinów, J. Dandrieu, L. Daquin). Po okresie upadku sztuki organmistrzowskiej w 2. poł. XVIII w. (wybitniejsze kompozycje pozostawili po sobie gł. W.A. Mozart i L. van Beethoven) renesans m.o. przyniósł romantyzm (F. Mendelssohn, F. Liszt, a zwłaszcza C. Franck i jego naśladowcy); wybitnymi twórcami m.o. XX w. byli P. Hindemith, A. Schönberg, O. Messiaen; XX-wieczni wirtuozi gry organowej to m.in. J. Bonnet, M. Dupré, A. Marchal, A. Schweitzer, H. Walcha, E. Bossi, J. Reinberger, E. Power-Biggs; z młodszych - W. Rübsam, J. Payne. W Polsce m.o. pojawiła się w średniowieczu (organy miał przed 1190 Kazimierz Sprawiedliwy); pierwszym znanym z imienia organistą był Tomasz, zamordowany 1260 w Sandomierzu w czasie najazdu tatarskiego; twórczość organowa rozwijała się bujnie w XVI w. (m.in. z tego okresu pochodzą tabulatury: Św. Ducha, Jana z Lublina, Zamkowa, Gdańska oraz Toruńska); w XVII w. zaznaczają się wpływy południowoniem. i północnoniem. (na Pomorzu); szczególną wartość posiada tu tzw. tabulatura z Pelplina; najbardziej typowe formy m.o. tego okresu to wersety, msze organowe, preludia, fugi, canzony; w 2. poł. XIX w. i na początku XX w. najwybitniejszymi twórcami m.o. byli St. Moniuszko, W. Rzepko, Wł. Żeleński, R. Zientarski, J., S. i M. Surzyńscy, F. Nowowiejski. W okresie międzywojennym obok kompozycji tradycyjnych (K. Garbusiński, F. Rączkowski) pojawiają się utwory nawiązujące do najnowszych nurtów muzycznych (K. Jurdziński, K. Brzozowski); w okresie powojennym do najwybitniejszych twórców należą A. Bloch, H.M. Górecki, H.H. Jabłoński, T. Paciorkiewicz, J. Jargoń, T. Machl; działalność pedagogiczną i koncertową prowadzą J. Serafin, J. Grubich, J. Białko. Najbardziej cenione, koncertowe instrumenty znajdują się w Leżajsku, Fromborku, Oliwie, Kamieniu Pomorskim, Warszawie, Wrocławiu, Świętej Lipce; wiele cennych, starych organów uległo zagładzie w czasie II woj. światowej.
- ANGIELSKA MUZYKA, (muz.)
- SOULOWA MUZYKA, (ang. soul music =...
- NIEMIECKA MUZYKA, 1. ludowa, mimo że...