nazwa własna: Saamowie, Saami, Sami
lud zamieszkujący północne tereny Norwegii, Szwecji, Finlandii i Rosji po płw. Kola; ok. 75 tys. osób (2003), z tego blisko połowa w Norwegii; pod względem obywatelstwa nie identyfikują się z żadnym zajmującym te terytoria państwem; w Rosji - niezorganizowani, w Finlandii i Norwegii - uważani za ludność rdzenną; w Szwecji - mają swój parlament, jednak bez statusu ludności rdzennej; posługują się 9 językami z rodziny ugrofińskich, zwł. inari sami i skolt sami. Niewiele wiadomo o początkach L., nieliczne są odkrycia archeol. (najstarsze sprzed 10 tys. lat), brak źródeł pisanych; znaleziska wskazują, że w przeszłości L. żyli na znacznie większym niż obecnie obszarze, zajmowali się rybołówstwem i myślistwem, gł. polowaniami na renifery, które od X w. zaczęli hodować (mają na określenie tych zwierząt 400 słów); do XX w. prowadzili życie nomadów, wędrując ze stadami reniferów latem na pastwiska w góry, zimą na niżej położone tereny leśne; żyli w grupach rodowych, przywódcą był senior rodu (często kobieta); religia animistyczna, dużą rolę odgrywali szamani. Od XVI w. państwa skandynawskie zaczęły L. narzucać swoje zwierzchnictwo i chrześcijaństwo, język i kulturę; po 1945 zmieniała się stopniowo polityka państw skandynawskich w stosunku do L., przywrócono im prawa do pierwotnych terenów, samostanowienia, własnego języka i kultury, powstały szkoły (także wyższe) z językiem lapońskim, centra kultury lapońskiej i skanseny drewnianego budownictwa (Arvidsjaur w Szwecji, Sverresborg, Karasjok, Snasa Inari w Norwegii). Obecnie większość L. prowadzi osiadły tryb życia zajmując się hodowlą reniferów (przy pomocy helikopterów, skuterów śniegowych i telefonów komórkowych), przetwórstwem ich produktów, handlem, rzemiosłem; część L. wiedzie tradycyjne koczownicze życie, związane z wypasaniem reniferów; w myśl wierzeń L. wszystkie przedmioty mają duszę, stąd nie należy im przeszkadzać gadaniem. Sztuka związana była zawsze z przyrodą ( rzeźba w kości i drewnie, zdobnictwo przedmiotów codziennego użytku, rzemiosło artystyczne: stolarstwo, snycerstwo, wyrób różnego rodzaju plecionek i koszyków, hafciarstwo). Przez wieki jedyną formą przekazu były ustne opowieści oraz tzw. joiku, narracyjno-poetyckie krótkie utwory wokalne; początki piśmiennictwa od XVII w., rozwój literatury od początku XX w. 2005 w szwedzkiej miejscowości Jokkmokk zebrał się parlament Saamów (nazwę Lapończycy uważa się tu za obraźliwą, narzuconą przez "szwedzkich kolonizatorów"), domagając się samostanowienia, co oznacza nie tyle żądanie niepodległości, co autonomii na pow. ok. 150 tys. km2, z uznaniem praw rdzennej ludności do ziemi, akwenów wodnych i źródeł naturalnych; w ogłoszonej deklaracji Saamowie informują, że chcą sami administrować swymi terenami i zbierać podatki.
- URALSKIE LUDY, z językowej; ok. 25...
- KOLSKI PÓŁWYSEP, Kola, Kolskij połuostrow...
- ROGATYWKA, (inne 1)