(1889-1965)
pisarka, działaczka społ.; po zakończeniu edukacji w kraju studiowała na uczelniach zagranicznych (Lozanna, Bruksela), gdzie zbliżyła się do kręgów działaczy spółdzielczych i socjalistycznych; debiutowała 1913 w prasie; opublikowała szereg artykułów propagujących ruch spółdzielczy; w czasie I woj. świat. współredagowała pisma "Chłopska Sprawa" i ; po odzyskaniu niepodległości pracowała krótko w Min. Rolnictwa, brała czynny udział w organizowaniu oświaty ludowej i robotniczej, w ruchu spółdzielczym, pracach ZZLP i Pen Clubu; od 1927 w grupie pisarzy inicjujących protesty przeciwko ograniczaniu swobód obywatelskich i metodom stosowanym wobec więźniów politycznych; 1935 odmówiła przyjęcia Złotego Wawrzynu Pol. Akad. Literatury, a 1937 i 1938 członkostwa w niej; w czasie II woj. świat. aktywna w podziemnym życiu kulturalnym; 1946 na krótko zamieszkała we Wrocławiu; w okresie powojennym działała w organizacjach literackich; otrzymała szereg nagród krajowych i zagranicznych; 1957 doktorat h.c. Uniw. W-wskiego; 1971 w rodzinnym Russowie pod Kaliszem otwarto muzeum poświęcone jej pamięci. Twórczość D. ewoluowała od tradycyjnej prozy pozytywistycznej do nowoczesnej koncepcji realizmu, wcielając najnowsze tendencje prozy europejskiej (J. Conrad, M. Proust, T. Mann); D. czerpała wiele z tradycji pol. literatury narodowej, nadawała warstwie filozoficznej własnych dzieł wymiar pozytywny, ufając w prawa postępowego rozwoju ludzkości i odcinając się tym samym od XX-wiecznego pesymizmu i fatalizmu, w najgorszych chwilach postacie jej powieści wierzą w sens i wartość życia. Z przenikliwą wrażliwością portretowała rzeczywistość pol. przełomu XIX i XX w. (Ludzie stamtąd); spełnieniem marzenia o epickim ujęciu dziejów dwóch generacji polskich stała się tetralogia Noce i dnie, która przyniosła jej sławę; refleksję o rodowodzie pol. inteligencji kontynuowała w nie dokończonym dziele Przygody człowieka myślącego; oprócz wielkich form powieściowych uprawiała także nowelistykę, łącząc realistyczne obrazowanie z elementami eseistycznymi i dążąc do pogłębionych, wielowymiarowych ujęć psychiki swych bohaterów; w jej dorobku są także dramaty (Geniusz sierocy, Stanisław i Bogumił), liczne teksty publicystyczne, a także utwory adresowane do młodych czytelników; z powodzeniem uprawiała reportaż, zajmowała się przekładami (z lit. rosyjskiej, duńskiej, angielskiej) oraz krytyką literacką, dając szeroki przegląd sylwetek twórczych pisarzy pol. i obcych. Poglądy społeczne D. pozostawały mocno związane z koncepcjami E. Abramowskiego; interesowała się sprawami wsi polskiej, losami kobiet, mniejszości narodowych; krytyczna wobec nowej władzy i ustroju po II woj. świat. nie zajęła jednak wobec niej postawy całościowej negacji, stając się autorytetem moralnym w sporach artystycznych i politycznych; opublikowane dotąd fragmenty jej obszernego Dziennika przynoszą obok przebogatego materiału faktograficznego zapis prawdziwych zmagań etycznych pisarza, należącego do odchodzącej, wyrosłej z XIX w. generacji polskiej inteligencji, z realiami nowego świata.
POLSKA. PRASA, MAIJER, , ŁABONARSKA, AUTOBIOGRAFIA, , DREWNOWSKI Tadeusz, POLSKA. LITERATURA. MIĘDZYNARODOWA RECEPCJA LITERATURY POLSKIEJ, TATARKIEWICZ-MAŁKOWSKA, KERÉNYI
- Dąbrowska Maria, (1889-1965)
- Dąbrowska Maria z d. Szumska, (1889-1965)
- MARIA, Pochodzenia najprawdopodobniej...