ukształtowanie przestrzeni sceny za pomocą elementów plastycznych, architektonicznych i świetlnych, stanowiące tło przedstawianej sztuki czy widowiska; wykonywana przeważnie z lekkich materiałów: drewno, dykta, tektura, płótno i inne materiały tekstylne. Zasadniczymi elementami d.t. są podesty, schody i ściany (blejtramy obite płótnem), które dzielą się na stojące (kulisy; fermy - czyli elementy ustawione na dalszych planach, wycinane, wyobrażające pejzaż lub jego elementy; zastawki i ściany właściwe) i wiszące: prospekty, czyli malowane tła, zwijane na wałkach jak mapy i podnoszone lub spuszczane; przecięcia, czyli prospekty z powycinanymi otworami dającymi wgląd w dalsze plany; paludamenty, czyli fartuchy wieszane w górze sceny, malowane i wycinane w dolnych częściach, imitujące chmury, listowie drzew, lambrekiny itp., ich zadaniem jest też przesłonięcie przed wzrokiem widzów instalacji sznurowni; miękkie kulisy i kotary. Do d.t. należą też elementy trójwymiarowe, np. kolumny, imitacje drzew, skały itp. W przeszłości formy d.t. pozostawały w ścisłym związku z architekturą i techniką teatralną i były uzależnione od estetycznych gustów panujących w danej epoce. W starożytnych teatrach gr. i rzym. stosowano wielkie elementy malarskie wstawiane w podpory na podium i rozpinane na ruchomych, rozsuwających się lub obracających urządzeniach. W średniowieczu tłem widowisk teatralnych były wnętrza kościołów, architektura placów i ulic, później mansjony (całostki dekoracyjne w postaci małych pawilonów, z ustaloną symboliką dekoracji). W renesansie stosowano scenę celkową, zwaną też Terencjuszową (na prostokątnym podium w różny sposób ustawiano kolumienki i zawieszano między nimi kotary z wejściami do kilku domów), także mansjony wzorowane na architekturze antycznej; pod koniec tego okresu pojawiły się dekoracje wykorzystujące osiągnięcia malarstwa iluzjonistycznego, związane gł. z włoską sceną pudełkową. W poł. XVI w. we Włoszech wykształciła się scena sukcesywna, posiadająca po bokach urządzenia umożliwiające zmiany dekoracji w trakcie spektaklu. W baroku nastąpił rozwój różnych form kulis i prospektów, wprowadzano wymienne sufity i podłogi, zestawianie tych elementów dawało ciągły obraz przestrzeni ukazanej w perspektywie; stosowano periakty (pary wież po bokach sceny, na każdym ich boku malowano inny obraz, równoczesny obrót wież dawał zmianę dekoracji), wykorzystywano też efekty świetlne, rozwinięto systemy wymyślnych maszynerii zapewniających ruchomość dekoracji (zwł. w teatrze włoskim; teatr ang. miał dekoracje oszczędne, opierał się na grze aktorskiej). W stylu neoklasycznym końca XVIII i pocz. XIX w. przestrzegano w dekoracjach wierności historycznej, wprowadzono motywy arch. zaczerpnięte z antyku. W okresie romantyzmu starano się ukazać na scenie przede wszystkim nastrojowość, przedstawiano ruiny, groty, tajemnicze pejzaże, sięgnięto po motywy arch. romańskiej i gotyckiej. Od poł. XIX w. ma miejsce rozwój d.t. realistycznej, zaprzestano stosowania kulis, przestrzeń sceniczną komponowano jako zamknięte ścianami pomieszczenie lub krajobraz otoczony horyzontem z elementami plastycznymi ustawianymi swobodnie, tzw. praktykablami. W XX w. na d.t. wpłynęły awangardowe kierunki malarskie: kubizm, futuryzm, ekspresjonizm, abstrakcjonizm, konstruktywizm; projektowali je m.in. P. Picasso, H. Matisse, M. Chagall, F. Léger, S. Dali. Rozmaite poszukiwania doprowadziły do powstania nowoczesnej scenografii.
JOURDAIN, APPIA Adolphe, HORYZONT, JOURDAIN, TEATR
- dekoracja, ustawić teatralną dekorację,...
- DEKORACJA, SYNONIM: ozdoba, ornament,...
- scenografia, plastyczna oprawa widowiska...