POLSKA .WARUNKI NATURALNE. BUDOWA GEOLOGICZNA

przez terytorium P. przebiega granica między kontynentalnym blokiem Wsch., o charakterze sztywnej platformy, która od najdawniejszych epok geologicznych podlegała tylko niewielkim deformacjom, a silnie rozczłonkowaną przez morza wewn. Europą Zach., która wykształciła się stopniowo w wyniku orogenezy kaledońskiej, hercyńskiej i alpejskiej. Pod względem budowy geologicznej P. leży na styku trzech wielkich jednostek tektonicznych: 1) platformy prekambryjskiej Europy Wsch. (P. wsch. i płn.-wsch.); 2) platformy paleozoicznej środk. i zach. Europy (P. środk. i zach.), przy czym spod warstwy osadowej tej platformy wyłaniają się części górotworów kaledońskich (G. Świętokrzyskie) i hercyńskich (Sudety Zach. i Wsch.); 3) górotworu Alpidów. Obszar P. podlegał kilkakrotnie zlodowaceniom (przedzielonym cieplejszymi okresami interglacjałów), przy czym środk. i płn. część kraju zawdzięcza swój nizinny charakter gł. zlodowaceniom plejstoceńskim, które sięgały w P. (nadchodząc z północy) po Sudety i płn. części Karpat; formy zewn. zlodowaceń plejstoceńskich zostały w większości zatarte ostatnim zlodowaceniem (ok. 14 tys. lat temu), które sięgnęło linii Zielona Góra, Leszno, Konin, Gostynin, Płock, Nidzica, Grajewo, Augustów; pozostawiło ono po sobie wysokie wzgórza i wały, liczne rynnowe jeziora polodowcowe, gęstą sieć rzeczną z deltami u ujścia niektórych rzek (np. Żuławy Wiślane), mierzeje i jez. przybrzeżne, szerokie doliny i piaszczyste równiny, niekiedy przemodelowane w okresie peryglacjalnym. Ukształtowanie się płd. części P. jest skutkiem młodych ruchów wypiętrzających, związanych z formowaniem się Karpat.