MIASTO

jednostka osadnicza wyróżniająca się znaczną wielkością, dużą intensywnością zabudowy, bogatym wyposażeniem w obiekty i urządzenia usługowe, kulturalne oraz miejsca pracy (przeznaczone też dla ludności pozamiejscowej), znaczną liczbą ludności o zróżnicowanej strukturze zawodowej, zatrudnionej w usługach, administracji, produkcji przemysłowej i rzemieślniczej; m. nie zawsze zamyka się w granicach adm., a liczba ludności często nie oddaje jego istotnej wielkości, stosuje się dodatkowe pojęcia aglomeracji, konurbacji, regionu miejskiego i in. Najstarsze m. powstały w dolinach rz. Tygrys i Eufrat, na wsch. wybrzeżach M. Śródziemnego i w dolinie Nilu: Jerycho (przed V tysiącleciem p.n.e.), Catal Hüyük w Anatolii (V tysiąclecie), Eridu, Lagasz i Uruk w Mezopotamii, Abydos i Hierakonpolis w Egipcie, Byblos w Palestynie, Ugarit w Syrii (wszystkie IV tysiąclecie p.n.e.); egipskie m.: Memfis, Teby i Tanis oraz w Mezopotamii: Ur, Nippur, Kisz (pocz. III tysiąclecia p.n.e.); w III tysiącleciu p.n.e. rozwijały się Megido i Jerozolima w Palestynie, fenickie m. Tyr, Sydon, w Azji Mniejszej Hattusas. W III tysiącleciu powstały też m. na płw. Indyjskim (Harappa i Mohendżo-Daro); w II tysiącleciu - na obszarach dzisiejszych Chin (Anjang, Lojang). Staroż. m. były przeważnie warowne, posiadały regularny układ, którego osiami były krzyżujące się pod kątem prostym dwie gł. arterie, a punktem centralnym plac (agora w Grecji, forum w Rzymie), wyjątek stanowią m. na wyspach i wybrzeżach M. Egejskiego o nieregularnych, dostosowanych do rzeźby terenu układach. W średniowiecznych m. Europy Zach. - wzorem rzym. obozów warownych - ulice przecinały się pod kątem prostym i tworzyły prostokątne działki dookoła rynku; zasadniczym elementem był zamek panujący nad m. i jednocześnie stanowiący część jego systemu obronnego. Najwcześniejsze polskie osady typu miejskiego występowały w postaci grodu połączonego z podegrodziem; średniowieczne m. lokowane od nowa otrzymywały układ przestrzenny oparty na planie szachownicowym. M. powstałe w okresie renesansu cechuje układ regularny, zgeometryzowany, ujęty w ramy fortyfikacji, przeważnie bastionowych (w Polsce Zamość). M. barokowe wyszły poza stanowiące dotąd sztywną granicę rozwoju terytorialnego mury obronne (które straciły swe znaczenie); stawały się "miastami otwartymi" pozbawionymi obwarowań ciągłych. W XIX w. w organizmach miejskich wyodrębniło się śródmieście, dzielnice mieszkalne ludności zamożnej i biedoty miejskiej, dzielnice przemysłowe; zabudowa zagęszczała się i stawała się coraz wyższa. Od końca XIX w. powstawały koncepcje urbanistyczne mające na celu uczynienie m. zdrowymi i funkcjonalnymi (tzw. m. pasmowe, miasto-ogród i inne). W XX w. nastąpił gwałtowny proces urbanizacji, m. rozwijały się w różnych układach (promienistym, gwiaździstym, szachownicowym, pasmowym); w zależności od kontynentu i kraju, bardziej lub mniej planowo. Do lat 60. panowały tendencje do wydzielania stref funkcjonalnych m. (strefy mieszkaniowe, przemysłowe, rekreacyjne, usługowe); elementami tworzącymi nowe m. lub części rozbudowywane m. starych stały się osiedla i zespoły mieszkaniowe. Od lat 70. powraca się do komponowania m. z tradycyjnych elementów, jakimi są ulice i place oraz dąży się do równomiernego nasycenia organizmu miejskiego funkcjami mieszkaniowymi, usługowym i miejscami (nie uciążliwej dla otoczenia) pracy.

• miasto, ( skrót : m.), wyprowadzić...
• MIASTO, Jeśli przyśni ci się...
• MIASTO, SYNONIM: miejscowość,...