Kazimierza Wielkiego (1333-70), wbrew obiegowym opiniom nie jest okresem zupełnego pokoju: 26 lat, z przerwami, trwają walki o Ruś Halicko-Włodzimierską (przyłączoną ostatecznie do P.), 3 lata wojna z Czechami, kilkakrotnie wybuchają konflikty zbrojne z Litwą, nadto król siłą przyłączył ziemię wschowską, zmusił do hołdu lennego władców Mazowsza. Jedynie z najgroźniejszym z ówczesnych sąsiadów, Krzyżakami, utrzymywano pokój (prowadząc równocześnie zakrojoną na szeroką skalę akcję dyplomatyczną w celu uzyskania przeciwko nim poparcia opinii międzynar., zwł. papiestwa). Prawdą jest natomiast wzrost gospodarczy kraju ("zastał P. drewnianą, zostawił murowaną"), intensywna akcja osiedleńcza, przywileje umożliwiające rozwój handlu i rzemiosła. Uporządkował Kazimierz Wielki prawo, powołał w Krakowie pierwszą w P. wyższą uczelnię, zbudował łańcuch zamków dla obrony kraju. Nie posiadając syna zawarł układ o sukcesji z siostrzeńcem, królem Węgier, Ludwikiem Andegaweńskim. Ten, również bez męskiego dziedzica, 1374 uzyskuje na zjeździe w Koszycach (Słowacja) od rycerstwa i przedstawicieli miast pol. zgodę na prawo jednej ze swoich córek do korony pol.; ceną jest potwierdzenie dotychczasowych przywilejów i obniżka podatku, tzw. poradlnego (1381, za podobne cesje podatkowe, zgodę wyraziło także duchowieństwo). Mimo to po śmierci Ludwika (1382) w kraju narasta zamęt, dochodzi do zbrojnych walk legalistów ze zwolennikami starającego się o tron Polski władcy Mazowsza, Siemomysła IV. Chaos pogłębia nieobecność którejkolwiek z córek Ludwika w Polsce. Dopiero powołanie przez rycerstwo samorządu królestwa i ultimatum wobec Andegawenów uspokajają sytuację: X 1384 10-letnia Jadwiga zostaje koronowana na królową Polski. 3 miesiące później zjawia się w Krakowie poselstwo litewskie z propozycją oddania ręki Jadwigi władcy Litwy, Jagielle. Mimo sprzeciwu matki i prób wydania jej za Wilhelma austriackiego, zdecydowane stanowisko panów polskich doprowadza do unii polsko-litewskiej; w pocz. 1386 odbył się chrzest 35-letniego Jagiełły, jego ślub z Jadwigą i koronacja na króla Polski.