przemiany w państwie austro-węg., które nastąpiły po 1866, uczyniły z Galicji centrum nie tylko kult., ale i naukowe; rozwinął się UJ i uniw. we Lwowie oraz Politechnika Lwowska (zał. 1844 jako Akad. Techn.), w których przywrócono wykłady w j. pol., z Krakowskiego Tow. Nauk. utworzono 1871-73 Akad. Umiejętności, która oferowała stypendia naukowe; liczne instytucje nauk. (zakładane gł. we Lwowie) miały charakter ogólnopol., m.in. Pol. Tow. Historyczne, Tow. Literackie im. A. Mickiewicza, Pol. Tow. Filologiczne, Pol. Tow. Filozoficzne. Do osiągnięć nauki pol. w tym okresie należą: 1852 wydzielenie przez I. Łukasiewicza nafty z ropy, 1853 skonstruowanie przezeń lampy naft., 1883 pierwsze skroplenie powietrza dokonane przez prof. UJ – Z. Wróblewskiego i K. Olszewskiego, syntezy różnych barwników chem. dokonywane przez L.P. Marchlewskiego, B. Radziszewskiego i J. Natansona oraz pierwsza operacja na otwartej klatce piersiowej dokonana przez J. Mikulicza-Radeckiego. W 2. poł. XIX w. wielu Polaków podjęło pracę w zagr. placówkach nauk.-badawczych, m.in. Maria Skłodowska-Curie w Paryżu – badania w zakresie fizyki i chemii (dwukrotna laureatka nagrody Nobla), J. Wierusz-Kowalski – badania nad luminescencją we Fryburgu (Szwajcaria). Na przełomie XIX i XX w. w dziedzinie nauk techn. wsławili się I. Mościcki, R. Zuber, G. Narutowicz, medycyny - J. Dietl, T. Chałubiński, L. Rydygier, biologii - H. Hoyer, A. Prażmowski, N. Cybulski, L. Cieńkowski, prawa - L. Gumplowicz, L. Petrażycki, socjologii i ekonomii - L. Krzywicki, filozofii - K. Twardowski, gramatyki pol. - A. Kryński. Polacy brali udział w podróżach nauk.-badawczych, m.in. do Afryki (S. Szolc-Rogoziński), Ameryki Płd. i Mikronezji (J.S. Kubary), Antarktyki (H. Arctowski, A.B. Dobrowolski), Azji Środk. (K. Bohdanowicz). W dziedzinie nauk hist. ukształtowały się 3 szkoły: krakowska, o charakterze konserwatywnym (J. Szujski, W. Kalinka, M. Dobrzyński), warszawska o charakterze liberalnym (A. Pawiński, W. Smoleński) i umiarkowana lwowska (T. Wojciechowski, W. Kętrzyński, Sz. Askenazy). Ważnymi dziełami były: wielotomowe opracowanie K. Estreichera Bibliografia polska oraz w badaniach folkloru Lud i Obrazy etnograficzne O. Kolberga. W zakresie historii pol. kultury i języka ogromne zasługi położył A. Brückner, odkrywca nieznanych tekstów staropolskich; czołowi historycy literatury to S. Tarnowski (Kraków) i P. Chmielowski (Warszawa).