zachodni sojusznicy P., Anglia i Francja, formalnie dotrzymali traktatów wypowiadając już 3 IX Niemcom wojnę (wojny światowe), jednak wobec braku działań militarnych cały ciężar walki spadł na znacznie słabszą od niemieckiej armię polską, której ostatnie jednostki skapitulowały po 5 tygodniach; prezydent I. Mościcki i rząd ewakuowali się do Rumunii, gdzie zostali internowani; zgodnie z konstytucją prezydent mianował swego następcę, początkowo gen. B. Wieniawę-Długoszowskiego, a wobec sprzeciwu Francji - W. Raczkiewicza; ten powołał we Francji rząd z gen. W. Sikorskim na czele (po kapitulacji Francji przeniesiony 1940 do W. Brytanii). W kraju już X 1939 zaczęto tworzyć konspiracyjne organizacje wojskowe, w większości scalone wkrótce w Związek Walki Zbrojnej (potem AK) oraz struktury podziemnego państwa (parlament, administracja, sądownictwo). Mimo znacznego wkładu w zwycięstwo aliantów, decyzje o powojennym losie P. zapadały praktycznie bez jej udziału w Jałcie i Poczdamie. Zgodnie z podjętymi tam ustaleniami P. utraciła ziemie na wschodzie zyskując rekompensatę w terenach na zachodzie i północy, odebranych Niemcom; miały się też odbyć demokratyczne wybory - doszło do nich 19 I 1947 , ale towarzyszyła im atmosfera terroru (aresztowania kandydatów opozycyjnych, rozwiązywanie lokalnych organizacji PSL), a ich wyniki sfałszowano. Pełnię władzy objęła Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (do 1948 – PPR); nie kierując się mechanizmami demokratycznymi ingerowała we wszelkie dziedziny życia, a do zmian tzw. linii polit. dochodziło bądź na skutek śmierci przywódców (Bierut 1956), bądź w wyniku masowych protestów społ. (1970, 1980). Od 19 II 1947 obowiązywała Mała Konstytucja (z surowymi karami za wszelkie formy opozycji), od 22 VII 1952 Konstytucja; w regularnie odbywających się wyborach obowiązywała jedna lista kandydatów i z góry ustalony podział mandatów (również dla koncesjonowanej opozycji katolickiej).
- POLSKA. HISTORIA. PO 1989, Rządowy program stabilizacji...
- Gdańsk, miasto wojew. wpn. Polsce...
- EXPO, nazwa nadawana zwyczajowo...