Jan (1611-87)
astronom, pionier nowożytnych badań Księżyca; od 1664 członek Royal Society w Londynie; jako zamożny browarnik założył 1641 prywatne obserwatorium, jedno z największych w ówczesnej Europie; w ogłoszonej 1647 "Selenografii" zamieścił mapy Księżyca tak szczegółowe, że dopiero po przeszło stu latach sporządzono dokładniejsze; do dziś używa się nazw formacji księżycowych wprowadzonych przez H.: mare - morze, palus - bagno, sinus - zatoka itd.; odkrył librację optyczną Księżyca; opracował katalog zawierający 1564 gwiazd, który był ostatnim i najdoskonalszym w dziejach katalogiem opartym na obserwacjach wykonywanych okiem nieuzbrojonym; wyodrębnił 12 gwiazdozbiorów, z czego siedem do dziś uwzględnia się na mapach nieba. W zakresie instrumentalistyki był twórcą najdłuższej w owych czasach (ok. 50 m) lunety i wynalazcą śruby mikrometrycznej do mikroskopu; przed Ch. Huygensem stosował wahadło do odmierzania czasu; dużą wagę przywiązywał do poziomu edytorskiego własnych publikacji, dlatego specjalnie na potrzeby druku swoich dzieł założył prywatną drukarnię; jego atlas nieba "Firmamentum Sobiescianum" (wydany pośmiertnie) należy do najpiękniejszych druków w dziejach astronomii. H. był ostatnim wybitnym astronomem, który - mimo istnienia lunet - prowadził większość obserwacji okiem nieuzbrojonym; stało się to przyczyną zarzutów ze strony ang. uczonego R. Hooke'a, lecz wysłany 1679 przez Royal Society w celu rozstrygnięcia sporu E. Halley potwierdził wysoki poziom obserwacji prowadzonych przez Heweliusza.
POLSKA. NAUKA. RENESANS, HALLEY, MORZA, GWIAZDOZBIORY
- HEWELIUSZ, polski pasażerski;...
- Heweliusz Jan, (1611-87)
- STECH, Andrzej (1635-97)