GABON

République Gabonaise, Republika Gabońska

państwo w środk. Afryce nad O. Atlantyckim, graniczące z Gwineą Równikową, Kamerunem, Kongo; pow. 267 667 km²; 1,4 mln mieszk. (2004); stol. Libreville, 684 tys. mieszk.; gł. miasta: Port-Gentil, Franceville, Lambaréné, Moanda-Mouana; j. urzędowy: francuski, nadto używa się j. bantu; waluta 1 frank CFA (Afrykańskiej Wspólnoty Walutowej) = 100 centymów; PKB na 1 mieszk. 6500 dol. (2002).

LUDNOŚĆ składa się z ok. 40 grup etnicznych ludów Bantu, w tym 35,5% Fang, 15,1% Mpongwe, 14,2% Mbete, 11,5% Punu; w miastach zamieszkuje 47% ludności; niewielka gęstość zaludnienia 5 osób/km²; przeciętna dł. życia: mężczyźni - 52 lata, kobiety - 55 lat; dominujące religie: katolicyzm (65,2%), protestantyzm (18,8%), inne wyznania chrześcijańskie (12,1%), religie pierwotne (2,9%).

USTRÓJ: Republika prezydencka na podstawie konstytucji z 1996 (zaaprobowanej w referendum); głową państwa prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 7 lat; parlament dwuizbowy: Zgromadzenie Narodowe - 120 deputowanych i Senat - 91 czł. wybieranych w wyborach pośrednich; kadencja obu izb 5-letnia; rząd z premierem na czele powołuje prezydent; kraj dzieli się na 9 prowincji i 37 prefektur.

WARUNKI NATURALNE. Powierzchnia w większości wyżynna, poprzecinana licznymi dolinami rz. Ogowe i jej dopływami; w srodku kraju masyw górski Chaillu (z najw. szczytem Iboundji 1580 m) i G. Krystaliczne; wybrzeże nizinne (szer. do 300 km) z estuariami uchodzących rzek i lagunami; klimat podrównikowy, wilgotny; średnia temp. 24-28C, roczna suma opadów od 1500 mm na płd.-zach. do 2500 mm na płn.- zach.; 78% pow. pokrywają lasy, 18% pastwiska, 2% użytki rolne; bogaty świat zwierzęcy, m.in. słonie, bawoły, antylopy, małpy (goryle gabońskie), lwy, lamparty, krokodyle; kilka parków nar., najw. Wonga-Wongué, Okanda, Petit Poango.

GOSPODARKA. Jeden z zamożniejszych krajów Afryki; podstawą gospodarki eksploatacja licznych bogactw naturalnych; wydobycie ropy naft., rud manganu (3. miejsce w świecie), żelaza, uranu; przem. chem., drzewny, spożywczy; rozwinięte leśnictwo, znaczący eksport szlachetnych gat. drewna; uprawa manioku, trzciny cukrowej, bananów, kakaowca, kawy, palmy oleistej, orzeszków ziemnych, kukurydzy; hodowla mniejszego znaczenia ze względu na plagę muchy tse-tse. Słaba infrastruktura komunikacyjna, zwł. drogowa, częściowo uzupełniona siecią lokalnych linii lotniczych; gł. porty morskie i międzynar. lotniska w Libreville, Port Gentil i Owendo; turystyka niewielkiego znaczenia.

HISTORIA. W epoce przedkolonialnej terytorium podzielone na niewielkie państewka plemienne; 1485 przybycie Portugalczyków do ujścia rzeki nazwanej przez nich Rio-de-Gaboa (stąd nazwa), odtąd na wybrzeżu powstawały punkty przeładunkowe handlu niewolnikami; 1839 początek kolonizacji franc., 1849 zał. Libreville; od 1886 kolonia franc. (najpierw jako część Konga Środk., a od 1910 Franc. Afryki Równikowej); od 1958 autonomia w ramach Wspólnoty Franc.; 1960 proklamowanie niepodległości; 1967 - 2008 prezydentem Omar Bongo (do swej śmierci); 2009 następcą wybrano jego syna, Alego ben Bongo, wcześniej ministra opbrony; rządy na pograniczu autokratyzmu, monopartyjne, w sferze gosp. program liberalny, bliskie związki polityczne i gospodarcze z Francją, gł. źródło dochodów to wydobycie ropy naft.; od połowy lat 90. powolne poszerzanie swobód demokratycznych, zalegalizowanie opozycji, 1996 nowa konstytucja; państwo czł. ONZ, AKP, OJA, IMF/MFW/, stowarzyszone z EWG.

GORYL, OGOWE, NICHOLSON, OKLO, LAMBARÉNÉ, PIGMEJE, REPUBLIKA GABOŃSKA, PORT GENTIL, WSPÓLNOTA FRANCUSKA, BRAZZA

• Gabon, (Republika Gabońska)...
• Unia Celna i Ekonomiczna Afryki Centralnej, (UDEAC)
• CFA, Communaut financire africaine,...