Republika Gambii
LUDNOŚĆ. Skład etniczny zróżnicowany: 41% ludów Mandingo, 14% Fulbe, 13% Wolof, 7% Djola, 7% Sarakole; gęstość zaludnienia: 124 osoby/km2; w miastach zamieszkuje 22% ludności; 73% analfabetów; przyrost naturalny 26‰; b. niska przeciętna dł. życia: mężczyźni - 42 lata, kobiety - 45 lat (b. wysoka śmiertelność niemowląt 133‰); dominująca religia islam (90%), nadto chrześcijanie (9%) i animiści.
USTRÓJ. Republika prezydencka, na podstawie konstytucji z 1997 (zaaprobowanej w referendum 1996); głową państwa i szefem rządu prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 5 lat; parlament jednoizbowy (Zgromadzenie Nar.), 49 deputowanych, w tym 45 z wyborów powszechnych, 4 mianowanych przez prezydenta; kadencja 5-letnia; kraj dzieli się na 5 okręgów i dystrykt stołeczny.
WARUNKI NATURALNE. G. zajmuje wąski nizinny pas ziemi po obu stronach środkowego i dolnego biegu rz. G., silnie meandrującej, uchodzącej do O.Atlantyckiego szerokim estuarium; wybrzeża morskie szerokie, piaszczyste; klimat podrównikowy XI-V suchy, VI-X wilgotny; średnia temp. 23-28C, roczne opady od 750 mm w głębi kraju do 1500 mm na wybrzeżu, roślinność przeważnie sawannowa (baobaby, akacje), nad brzegami G. wiecznie zielone lasy galeriowe, na wybrzeżu namorzyny mangrowe; bogata awifauna; niewielkie obszary przyrody chronionej: Wyspa Pawianów na G. (park nar.) i rezerwat Abuko.
GOSPODARKA. Kraj słabo rozwinięty gospodarczo, 60% ludności utrzymuje się z rolnictwa, w którym dominuje monokulturowa uprawa i przetwórstwo orzeszków ziemnych; nadto dla potrzeb żywieniowych uprawa ryżu, sorga, kukurydzy, fasoli, jamu, manioku; hodowla bydła, owiec i kóz; od 1985 G. objęta została programem reform MFW, zmierzającym do poszerzenia różnorodności upraw o bawełnę, owoce cytrusowe, awocado i sezam; niewielki przem. spoż., włókienniczy i skórzany; niezła sieć dróg kołowych, brak linii kolejowych, gł. środkiem transportu żegluga na G. (statki morskie dopływają do portu Kuntaur, 440 km od wybrzeża); rosnąca rola taniej turystyki wypoczynkowej na wybrzeżu (10% wpływów do budżetu).
HISTORIA. G. została odkryta 1455 przez Portugalczyków poszukujących złota i niewolników; od końca XVI w. obszar ekspansji ang., a następnie handlu niewolnikami; w XVII i XVIII w. ścieranie się wpływów franc. i ang.; od 1783 częściowo w posiadaniu Anglii (wybrzeże), pozostała część w rękach broniących niezależności plemion tubylczych; od 1816 kolonia brytyjska, 1821-66 w składzie kolonii Sierra Leone, następnie samodzielna o ustalonych 1889 granicach. W latach 50. XX w. rozwój ruchu niepodległościowego, 1961 uzyskanie autonomii, 1965 niepodległości w ramach bryt. Wspólnoty Narodów, przystąpienie do ONZ; od 1970 republika, prezydentem przywódca ruchu niepodległościowego Daud Karaib Jawara; po nieudanej próbie wojsk. zamachu stanu (1981), udaremnionej dzięki wojsk. pomocy Senegalu (wezwanej przez Jawarę), utworzenie wspólnej federacji (Senegambia), 1989 rozwiązanej, rządy autokratyczne; 1994 przewrót wojsk. por. Yahya Jammeha, obalenie Jawary, zawieszenie konstytucji, zakaz działalności partii polit.; 1996 referendum konstytucyjne, 1997 wolne wybory parlamentarne i prezydenckie, wprowadzenie systemu wielopartyjnego, nowa konstytucja, prezydentem Y. Jammeh (2001 reelekcja).
- Gambia, (Republika Gambii)
- GAMBIA, rzeka w zach. ; przepływa...
- REPUBLIKA GAMBII,