w chwili zakończenia wojny poziom wyniszczenia pol. gospodarki uniemożliwiał szybką odbudowę, dodatkowo sytuację pogarszały działania podejmowane przez władze komunistyczne, które ze względów ideologicznych zmieniały przedwojenne struktury gospodarcze; wykonanie dekretu PKWN o reformie rolnej (do XII 1946 rozparcelowano 9 tys. majątków, 3,1 mln ha, w tym 1 mln lasów, upaństwowiono); pozwoliło na obdzielenie ziemią 387 tys. rodzin bezrolnych i małorolnych chłopów, ale prowadziło do utrwalenia rozdrobnienia gospodarstw i obniżenia poziomu gospodarowania; realizacja ustawy o nacjonalizacji przemysłu z 3 I 1946 spowodowała przejęcie wszystkich firm zatrudniających ponad 50 robotników na 1 zmianę; XI 1945 utworzono Centralny Urząd Planowania (CUP) mający zharmonizować rozwój wszystkich działów gospodarki; 1947 rozpoczęto realizację 3-letniego Planu Odbudowy Gospodarczej; za priorytetowe działania uznano likwidację zniszczeń wojennych, scalenie Ziem Odzyskanych z resztą kraju, uspokojenie nastrojów społ. i zahamowanie spekulacji handlowych; wobec braku podstawowych towarów postanowiono osiągnąć to poprzez nacjonalizację handlu ("bitwa o handel"); 1948 rozpoczęto (natrafiając na czynny opór chłopów) kolektywizację wsi; gospodarka (poza częścią rolnictwa) stała się w pełni zmonopolizowana; sterowała nią zhierarchizowana administracja partyjna; wszelkie działania gospodarcze podlegały ścisłej kontroli politycznej; utajniono nawet wszystkie dane statystyczne (przestano wydawać Rocznik Statystyczny); rozbudowywano gł. przemysły służące zbrojeniom, m.in. maszynowy i hutnictwo (Huta im. Lenina pod Krakowem) oraz chem. (Oświęcim); ekstensywny rozwój przemysłu odbywał się kosztem rolnictwa obarczonego coraz większymi obciążeniami (dostawy obowiązkowe po cenach o połowę niższych od rynkowych, rekwizycje zbiorów, bydła, zabudowań, przymusowa kolektywizacja); X 1950 wprowadzono wymianę pieniędzy, w efekcie wszyscy posiadacze gotówki, obligacji państwowej Premiowej Pożyczki Odbudowy Kraju z 1945 i oszczędności w bankach stracili 2/3 zasobów; III 1954 dla poprawienia wyników produkcyjnych wydłużono czas pracy i obcięto zarobki (w 1955 płace realne były 10-20% niższe niż w 1938); niepokoje społ. ("poznański czerwiec") i wydarzenia polit. (potępienie stalinizmu, śmierć Bieruta) doprowadziły do zmian na najwyższych stanowiskach w partii (polski październik 1956); nastąpiła okresowa poprawa warunków życia, zrezygnowano z dalszej kolektywizacji rolnictwa, część środków inwestycyjnych przesunięto na produkcję żywności, wzrosły płace realne ("mała stabilizacja"); po kilku latach ponownie priorytet uzyskały niekonsumpcyjne sektory gospodarki a narastajace trudności spowodowały kolejną falę niepokojów społ. w 1968 (marcowe wydarzenia) i 1970 (protesty w Trójmieście), które ostatecznie doprowadziły do odejścia W. Gomułki, którego na stanowisku I sekretarza PZPR zastąpił E.Gierek; podjęto intensywną politykę inwestycyjną (Huta Katowice, rafineria w Gdańsku, kopalnie węgla kam. w Zagłębiu Lubelskim i brunatnego w Bełchatowie, fabryki samochodów w Warszawie, Tychach, Bielsku-Białej, Trasa Łazienkowska, Magistrala Węglowa, szosa Warszawa-Katowice) finansowaną z zagranicznych kredytów; gwałtownie rosło zadłużenie kraju; 1974 zaczęły ujawniać się trudności, pogłębiała się nierównowaga rynkowa finansowana drukiem pustego pieniądza; 1979 po raz pierwszy w PRL przyznano, że dochód nar.. spadł o 2% (w 1980 o 6%) przy stałym wzroście płac; obsługa rosnącego zadłużenia kraju pochłaniała decydującą część dochodów z eksportu; państwo stanęło na skraju bankructwa, narastały trudności rynkowe (niedobory podstawowych artykułów, ich fatalna jakość, poniżający wysiłek wkładany w ich zdobywanie, reglamentacja towarów); VIII 1980 doszło do kolejnych strajków na Wybrzeżu i podpisania porozumień zezwalających m.in. na tworzenie niezależnych związków zawodowych (Solidarność); 13 XII 1981 ogłoszono stan wojenny. Mimo, że w okresie 1982-87 dochód narodowy wzrósł o 15%, to nadal pozostawał na poziomie niższym niż 1978; trudności pogłębiała spłata zadłużenia zagr. wobec 16 państw Klubu Paryskiego (12,3 mld euro); 1989 nastąpiło gwałtowne przyspieszenie inflacji; rząd nie panując już nad wypływem pieniędzy z budżetu, próbował zamrozić ceny i płace, co doprowadziło do ogołocenia rynku, a w gospodarce zapanował chaos; II 1989 rząd przystąpił do rozmów z opozycją przy ; w wyniku podpisania 5 IV 1989 porozumień zaistniały możliwości przeprowadzenia w P. głębokich zmian, gwarantowanych wejściem przedstawicieli opozycji do parlamentu. Wybory do Sejmu i Senatu 4 VI 1989 dały stronie obywatelskiej 35 % miejsc sejmowych i 99 na 100 mandatów senatorskich; 24 VIII 1989 stanowisko premiera objął Tadeusz Mazowiecki, funkcję wicepremiera do spraw gospodarczych i ministra finansów Leszek Balcerowicz.
- ŻOŁNIERZ POLSKI, (hist. 2)
- POLSKI INSTYTUT HISTORYCZNY W RZYMIE, założony 1945 przez...
- POLSKA. TEATR. LATA 1939-45, Po wybuchy II woj. świat.(...)