utworzone 15 XI 1940; skupiono w nim blisko 500 tys. Żydów; przyznano namiastkę samorządu (Judenrat); opuszczanie g. było zakazane, a mieszkańcy zostali pozbawieni mienia i narzucono im przymus pracy; ustalono głodowe racje żywnościowe; obowiązywało noszenie hańbiącej (w intencji hitlerowców) żółtej gwiazdy Dawida naszytej na ubraniu; latem 1942 zaczęto realizować rozkaz H. Himmlera w sprawie "ostatecznego rozwiązania" kwestii żydowskiej, do końca 1942 wywożąc codziennie kilka tys. osób z g. do obozów zagłady, gł. do Treblinki (m.in. 5 VIII zostały wywiezione dzieci z Domu Sierot kierowanego przez J. Korczaka); na znak protestu pierwszy przew. warszawskiego Judenratu A. Czerniaków popełnił samobójstwo; IX 1942 Delegatura Rządu RP na Kraj powołała Radę Pomocy Żydom (kryptonim Żegota) dla koordynacji wysiłków polskiego podziemia na rzecz ratowania Żydów; XII 1942 powstała Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB), łącząca istniejące w g. grupy oporu, z Mordechajem Anielewiczem na czele; 19 IV 1943 Niemcy przystąpili do ostatecznej likwidacji g. w Warszawie; cztery dni później ŻOB rozpoczął powstanie, posiadając daleko niedostateczne uzbrojenie (kilkaset pistoletów i granatów); dysponujące artylerią i czołgami siły SS pod dowództwem gen. J. Stroopa, wspomagane przez niem. policję i kolaboracyjne oddziały Łotyszów, Ukraińców i Litwinów, zepchnęły bojowców ŻOB do podziemnych bunkrów, gdzie opór trwał do 16 V 1943; centralny bunkier ŻOB zdobyto 8 V, a komendant powstania popełnił samobójstwo; do obozów zagłady odtransportowano pozostałych 56 tys. Żydów, 7 tys. zabito na miejscu, 6 tys. zginęło podczas fizycznej likwidacji zabudowy getta. Wstrząsającą dokumentację dziejów Żydów w okupowanej Polsce, m.in. z warszawskiego getta zgromadził żyd. historyk Emanuel Ringelblum, zał. tajnego konspiracyjnego archiwum Oneg Szabat (odnalezionego częściowo 1946 i 1950).
WOJDOWSKI, PERLE, STRYJKOWSKI, KARSKI, ŻYDOWSKI TEATR, , WŁAST, ANIELEWICZ Mordechaj, ŻYDÓW ZAGŁADA, SZARO