Giuseppe (1813-1901)
włoski kompozytor operowy; udany debiut operą Oberto, Conte di San Bonifacio zwrócił na niego uwagę krytyki i publiczności (mimo fiaska, jakie poniosła opera komiczna Un giorno di regno, druga, obok Falstaffa, opera tego typu w twórczości V.); kolejne opery: Nabuchodonozor (Nabucco), Lombardczycy, Ernani, I due foscari, Macbeth (operę tę V. kilkakrotnie w ciągu całego życia przeredagowywał) zyskały wielką popularność dzięki zawartym w nich wyraźnym aluzjom polit. i akcentom wolnościowym, związanym z aktualną sytuacją Włoch. Sławę międzynar. zyskał dzięki operom Rigoletto (wg dramatu V. Hugo), Trubadur oraz Traviata (wg Damy kameliowej A. Dumasa syna); na zamówienie Paryża napisał Nieszpory sycylijskie, nawiązujące formą do wielkiej opery franc., zaś na zamówienie Petersburga stworzył Moc przeznaczenia; obydwa te dzieła zostały jednak przyjęte chłodno; znacznie wyżej oceniono Bal maskowy (wg E. Scribe'a) oraz Don Carlosa (wg F. Schillera); na zamówienie kedywa egipskiego podjął się napisania Aidy; dzieło to wystawiono 1871 w Kairze dla uświetnienia uroczystości otwarcia Kanału Sueskiego; w późnych latach życia napisał jeszcze opery Otello oraz Falstaff, wyraźnie wykazujące neoromantyczne tendencje i związki z modnym w owym okresie dramatem muzycznym. Opery V. (napisał ich 34) odbijają przemiany tej formy w XIX w. - od patosu, właściwego dziełom V. Belliniego i G. Donizettiego po - różnie przyjmowane - wpływy wagnerowskie i oddziaływanie poematu symfonicznego; stopniowo V. rozwijał fakturę orkiestralną swych dzieł, aż do pojawienia się w nich części stanowiących autonomiczne kompozycje (Aida, Otello), nie rezygnując jednak z istotnych cech opery wł. (np. śpiewności kantyleny); w partiach solowych przeważa jednak bardziej forma pieśni niż tradycyjnej arii; inne kompozycje: Requiem, Ave Maria, Te Deum, Stabat Mater, kantata Inno delle nazioni; romanse na głos i fortepian, kwartet smyczkowy; w Parmie działa "Instituto di Studi Verdiani", zajmujący się badaniami nad życiem i twórczością V.
KASZOWSKA, SAKSOFON, WŁOSKA MUZYKA, CALLAS-MENEGHINI Maria, OPERA, LIPIŃSKI, NIESZPORY SYCYLIJSKIE, SABATA, DUMAS Aleksander
- Verdi Giuseppe, (1813-1901)
- BARKAROLA, pieśń gondolierów...
- OLGINA-MACKIEWICZ, Olga (1904-79)