wieś na Wyżynie Olkuskiej (woj. małopolskie, pow. krakowski), w Parku Krajobrazowym Dolinki Krakowskie; siedziba gminy Jerzmanowice-Przeginia; 2,4 tys. mieszk. (2000); ośr. rzemiosła pamiątkarskiego (rzeźbione drewniane laski, szkatułki, szachy, zabawki). Wzmiankowana 1326, osada przy starym trakcie wiodącym z Krakowa na Śląsk. Kaplica z 1696 fundowana przez uczestnika wyprawy wiedeńskiej (jako wotum za szczęśliwy powrót), kościół parafialny z 1827. Na terenie J. rozwinięte zjawiska krasowe, m.in. duże skupisko wapiennych ostańców skalnych (większość pomnikami przyrody), ze skałą Grodzisko (wys. 512,8 m - drugie pod względem wysokości wzniesienie na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej) oraz kilkadziesiąt jaskiń - największa i najbardziej znana Jaskinia Nietoperzowa (dł. 326 m), udostępniona turystycznie (liczne znaleziska archeologiczne, m.in. ze środk. palelolitu sprzed ok. 70 tys. lat i tzw. kultury jerzmanowickiej; popularny teren wspinaczkowy i turystyczny.
- JERZMANOWICKA KULTURA, kultura, rozwijająca...
- PREHISTORYCZNA SZTUKA, sztuka społeczeństw...