Al-Dżumhurijja al-Islamijja al-Mauritanijja, Mauretańska Republika Islamska
LUDNOŚĆ. Skład etniczny: ok. 80% Maurów, w tym połowa czarnych Maurów, zw. haratinami (Afrykańczycy zasymilowani przez Arabów i Berberów) i połowa białych Maurów, zw. bejdanami, sprawujących funkcje kierownicze w państwie, nadto ludy murzyńskie (20%), w tym 7% Wolof, 5% Tukulor, 3% Soninke, 1% Fulbe, Bambara, Sarakalles i inne; nadto ok. 47 tys. wychodźców z Mali; gęstość zaludnienia jedna z najmniejszych w świecie - 2,7 osoby/km2; ludność zamieszkuje głównie stolicę oraz miasto portowe Nuandhibu (90 tys.), oprócz tego osadnictwo wzdłuż rzeki Senegal w płd. części kraju; współczynnik urbanizacji 47%, nadal dość duży odsetek ludności nomadycznej (choć znaczna część osiadła w miastach w wyniku długich okresów suszy na początku lat 1970-tych, w 1983 i 2002-03); przeciętna dł. życia: mężczyźni - 51 lat, kobiety - 54 lata; 44,5% mieszkańców to dzieci i młodzież do 15 r. życia; wyznania: 99,4% muzułmanów (uznających malikicką szkołę prawa islamskiego), niewielka mniejszość chrześcijańska.
USTRÓJ. Republika prezydencka; konstytucja z 1991 (nowelizowana); prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję (możliwość jednokrotnej reelekcji); na czele rządu wskazany przez prezydenta premier; parlament dwuizbowy: Senat (56 miejsc, 6-letnia kadencja, wymiana części składu co 2 lata) i Zgromadzenie Narodowe (95 czł. wybieranych na 5-letnią kadencję); prawo oparte na bazie szariatu i franc. prawa cywilnego; kraj dzieli się na 12 regionów i dystrykt stołeczny (Nawakszut).
WARUNKI NATURALNE. Większość pow. M. zajmują pustynie Sahary; środk. i płn. część kraju wyżynna, na płd. piaszczyste niziny; klimat zwrotnikowy, kontynentalny, skrajnie suchy, łagodzony na zach. wpływami O. Atlantyckiego; roczna suma opadów na większości terytorium poniżej 100 mm; charakterystyczny suchy, gorący wiatr harmattan; roślinność pustynna i półpustynna; brak rzek z wyjątkiem granicznego Senegalu; spore zasoby nie wykorzystywanych wód podziemnych.
GOSPODARKA. Kraj rozwijający się; 47% mieszk. żyje poniżej progu ubóstwa, bezrobocie 31% (2004); na farmach bejdanów i haratinów, mimo formalnego zakazu (1980), zachowane niewolnictwo (liczba niewolników między 100 tys. a 1 mln); 57% analfabetów; podstawą gospodarki rolnictwo (podatne na susze) i przemysł wydobywczy; hodowla bydła, owiec, kóz, wielbłądów (w znacznym stopniu koczownicza); znaczące wydobycie wysokoprocentowych rud żelaza (w pierwszej 15 największych producentów; powyżej 40 mln ton rocznie) i miedzi, niewielkie - złota i soli kamiennej; w dolinie rz. Senegal i oazach uprawa sorga, prosa, kukurydzy, ryżu, batatów, palmy daktylowej, orzeszków ziemnych, warzyw, zbiory gumy arabskiej; rozwinięte rybołówstwo morskie, którego intensywność zagraża bogatym łowiskom; gł. port morski Nuandhibu (dawniej Port Étienne); b. słaba sieć komunikacyjna, szlaki karawanowe nadal wykorzystywane, spore znaczenie transportu lotniczego.
HISTORIA. Terytorium zamieszkane już w II tysiącleciu p.n.e., w średniowieczu zajęte przez koczownicze plemiona Berberów, którzy w XI w. utworzyli królestwo rządzone przez dyn. Almorawidów, obejmujące także Maroko; od XIII do XVIII w. napływ plemion arabskich, które podporządkowywały sobie Berberów, traktując ich gł. jako siłę roboczą; równocześnie od XV w. ekspansja Europejczyków (zwł. w poszukiwaniu gumy arabskiej), która w XIX w. przerodziła się w ostrą walkę o wpływy, gł. między Francją a Hiszpanią; 1904 Francja ustanawia M. częścią swego imperium kolonialnego (Hiszpanii przypadła Sahara Zach.), przy czym do końca I woj. świat. trwały zaciekłe walki kolonizatorów z Maurami; 1920 włączenie M. do Franc. Afryki Zach., polityka kolonialna preferująca Murzynów, podsycająca ich konflikty z plemionami arabskimi; od 1946 franc. terytorium zamorskie; od 1958 autonomiczna Muzułmańska Republika M. w ramach Wspólnoty Franc.; 1960 uzyskanie niepodległości przy początkowym sprzeciwie Maroka pragnącego przyłączyć ziemie mauretańskie, jeszcze w tym samym roku M. wysuwa roszczenia terytorialne wobec Sahary Hiszp. (dziś Sahara Zach.); 1961 przystąpienie do ONZ; 1961-78 prezydentem Uld Daddah, system monopartyjny, dyktatorski; od 1973 czł. Ligi Arabskiej; 1974 próby zbliżenia z Marokiem i Hiszpanią w celu podziału Sahary Zach.; stosowne porozumienie podpisano w 1976 (po wycofaniu się Hiszpani), jednak próby aneksji powstrzymane zbrojnie przez Front POLISARIO (1979 zrzeczenie się roszczeń); 1978 bezkrwawy przewrót wojskowy, w latach 80. wprowadzono prawo oparte na szariacie, zacieśniono kontakty z iracką partią Baas, wprowadzono formalny zakaz niewolnictwa; 1984 władzę w wyniku przewrotu obejmuje Mauuija Uld Said Ahmed Taja, wspólnie z Bankiem Światowym i MFW podejmuje on próby reform gospodarczych; narastają napięcia na tla rasowym (czarni Maurowie oskarżają rząd o dyskryminację); 1989 przygraniczny konflikt z Senegalem przekształcił się w zakrojone na szeroką skalę zamieszki etniczne (z M. wysiedlono ok. 100 tys. Senegalczyków i 50 tys. czarnych Maurów, z Senegalu wypędzono 240 tys. białych Maurów); 1991 nowa konstytucja wprowadzająca system wielopartyjny; 1992 wolne wybory prezydenckie wygrywa Uld Taja (reelekcja 1997 i 2003), dla złagodzenia napięć wewn. powołuje on do rządu kilku czarnych ministrów, mimo to nie udaje mu się ustabilizować sytuacji politycznej; VIII 2005 pod nieobecność prezydenta władzę w kraju przejęła Wojskowa Rada Sprawiedliwości i Demokracji z płk. Ely Uld Mohamadem Vallem i zapowiedziała stworzenie instytucji demokratycznych w miejscu autorytarnego reżimu: rozwiązano parlament, zawieszono obowiązywanie części konstytucji i utworzono rząd tymczasowy; VI 2006 zatwierdzono w referendum poprawkę do konstytucji ograniczającą do 2 liczbę kadencji na stanowisku prezydenta; III 2007 w drygiej turze wyborów prezydenckich wygrywa 69-letni Sidi Ould Cheikh Abdallahi (Vall nie kandydował, aby zapewnić demokratyczny przebieg wyborów); VIII 2007 parlament wprowadza karę 5-10 lat więzienia za posiadanie niewolnika (zakaz z 1981 nie był przestrzegany z powodu braku sprecyzowanej sankcji karnej); I 2008 po morderstwie 4 franc. turystów po raz pierwszy w historii imprezy odwołano Rajd Dakar, decyzję tłumacząc zagrożeniem terrorystycznym; VIII 2008 szef gwardii prezydenckiej (BASEP) Mohamed uld Abd al-Aziz przeprowadził zamach stanu – zatrzymani zostali prezydent Sidi uld Szejch Abdallahi, premier i minister spraw wewnętrznych; władzę w państwie objęła 11-osobowa Wysoka Rada Stanu, utworzony został także nowy, podporządkowany władzom wojskowym, rząd; państwo - czł. Ligi Arabskiej, Unii Arab. Maghrebu, ECOWAS, OJA, AKP.
UNIA ARABSKIEGO MAGHREBU, NUAKSZOTT, FRANCUSKA AFRYKA ZACHODNIA, SAHEL, NAWAKSZUT, ADAKS, AL-DŻUMHURIJJA AL-ISLAMIJJA AL-MAURITANIJJA, JUBA II, POLISARIO, SENEGAL- Mauretania, (Mauretańska Republika...
- MAURYCY, Mauritius znaczyło po...
- NUAKSZOTT, stolica , .