Reklama

NORWESKA SZTUKA

Reklama

najstarsze ślady kultury materialnej na terenie Norwegii pochodzą sprzed 7500-8000 lat, gł. z tzw. szlaku przodków pomiędzy m. Frederikstad i Skjeberg; megalityczne grobowce, kurhany, kręgi kamienne, rysunki naskalne (sceny z ówczesnego życia, m.in. statki z załogą wioślarzy - w Bagby, ok. 1000 p.n.e.); w poł. II tysiąclecia p.n.e. rejon Skandynawii zaczął wydzielać się z kręgu eur. kultury brązu, tworząc własną sztukę o specyficznych cechach. Liczne są pozostałości wysoko rozwiniętej kultury materialnej wikingów (VIII-X w.): resztki miast (np. Skiringssal), domów, łodzie zdobione ornamentem geometrycznym; mistrzowsko opanowali oni obróbkę drewna (dachy, statki), doświadczenia uzyskane w budowie statków wykorzystywali przy budowie świątyń. W następnych stuleciach tereny Norwegii pozostawały w izolacji od reszty Europy, powstała tam odmienna architektura (gł. drewniana - np. charakterystyczne chaty) i sztuka o żywych do dziś tradycjach; konstrukcja i forma najstarszych kościołów drewnianych wywodziły się z budownictwa wikingów (kośc. w Borgund, 1150; kośc. z Wang, 1190 - ob. w Polsce, k. Karpacza) - cechowały je dopracowany detal, oryginalne zdobnictwo. Powstały też romańskie budowle kamienne, np. katedra w Stavanger; architekturę gotycką reprezentują katedra i pałac arcybiskupi w Trondheim. W okresie średniowiecza rozwijało się tkactwo, iluminatorstwo, malarstwo ołtarzowe i ścienne, a przede wszystkim rzeźba w drewnie. Od XIV w. zaznaczyły się wpływy północnoniem. (poprzez Hanzę), niderlandzkie i duńskie; następuje rozwój miast portowych (Bergen, Stavanger, Trondheim), powstaje zabudowa portowych nadbrzeży i place targowe. W 1. poł. XVII w. dociera do Norwegii renesans; powstają nowe miasta o prostokątnej siatce ulic, z ceglanymi domami (Kristiansand, Kristiania - dziś Oslo) oraz zamki i twierdze (zamek Akershus, warowne miasto Fredrikstad, twierdze Munkholmen i Kristiansten w Trondheim, wieża Rozenkrantza i system obronnych murów w Bergen, zamek Steivikholm); wpływy zachodnioeur. widoczne są w pałacach w Austrat Orlandet (hiszp.) i Rosendal. W XVIII w. powstawały barokowe zamożne rezydencje i kościoły; przykładem w stylu franc. rokoko jest mały dwór Damsgaard w Bergen (ok. 1770); w tym okresie wyróżniła się twórczość rzeźbiarza M. Berga; rozwijało się malarstwo sztalugowe (portretowe, o tematyce biblijnej) i ścienne (M. Blumenthal, P. Aadnes). W końcu XVIII w. i 1. poł. XIX w. w architekturze panował klasycyzm (ożywione kontakty z krajami eur.), następuje rozwój myśli urbanistycznej (śródmieście Oslo), powstają klasycystyczne reprezentacyjne budowle: pałac królewski, giełda, uniwersytet, parlament, teatr - wszystkie w Oslo. W 2. poł. XIX w. w architekturze silnie zaznaczył się historyzm, gł. preferowano neogotyk (arch. H.E. Schirmer); na przełomie XIX i XX w. w architekturze i zdobnictwie artyst. miały miejsce poszukiwania stylu narodowego (charakterystyczne "smocze głowy"), nawiązywanie do przeszłości. Tendencje do ukazania własnej indywidualności nasiliły się po uzyskaniu przez Norwegię niepodległości (1905), a teoretyczne podstawy nurtu narodowego stworzył H.M. Schirmer; w duchu tym utrzymana jest biblioteka w Bergen. Malarstwo narodowe zapoczątkowali w XIX w. pejzażyści J.Ch. Dahl, T. Fearnley; malarstwo rodzajowe uprawiali A. Tidemand i C. Sundt-Hansen. W 2. połowie XIX w. zaznaczyły się wpływy malarstwa franc., zwł. impresjonizmu (F. Thaulow, Ch. Krohg). Wyróżnia się twórczość E. Muncha (o światowym znaczeniu), jednego z prekursorów ekspresjonizmu. W architekturze norweskiej 1. poł. XX w. silny był nurt, w którym nowoczesność splatała się z tradycją, gł. jego przedstawicielem był M. Poulsson (budynek biurowy w Oslo, osiedle mieszkaniowe "Lille Tyen" w Oslo, ratusz w Sandvika, kośc. w Gravberget); nowoczesność z renesansem skandynawskim łączył w swych budowlach A. Arnberg (ratusz w Oslo). Na uwagę zasługuje gigantyczne dzieło rzeźbiarskie G. Vigelanda, tworzone 1900-43 kompozycje w parku Frogner w Oslo. Nowoczesna architektura funkcjonalna dotarła do Norwegii ok. 1930 (twórczość L. Backera); jej symbolem był dom towarowy proj. F. Griega w Bergen (1936-38); powstały wille F.K. Lunda k. Bergen łączące funkcjonalizm z miejscowymi tradycjami. Dla współcz. architektury norweskiej charakterystycznym tworzywem jest cegła (często łączona z betonem) oraz drewno; odznacza się ona świetnym wkomponowaniem w otoczenie, uwzględnia miejscowe warunki klimatyczne (zwł. rozwiązania osiedli mieszkaniowych i szkół). W 2. poł. XX w. wyróżnia się twórczość Sverre Fehna (Pawilon Nordycki na Biennale w Wenecji, Dom Kultury Boler w Oslo, przebudowa teatru Colosseum w Oslo). W Norwegii realizowane są też prace architektów zagranicznych, np. biurowiec w Oslo projektu E. Mendelsonna, ambasada USA E. Saarinena, sala koncertowa im. Griega w Bergen projektu K. Munka. W malarstwie XX w. rozwijał się kubizm i konstruktywizm (P. Krohg, A. Rolfsen, H. Söerensen), nurt abstrakcyjny (J. Wiedemann, K. Rumohr); w rzeźbie wyróżnia się twórczość I. Vika i G. Utsonda. Norweska sztuka ludowa przejawia się gł. w tkactwie, hafcie oraz snycerce.

Podobne hasła:

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama